Στις μέρες μας, τα ΜΜΕ, σε όλες τους τις εκφάνσεις, νοηματοδοτούν την καθημερινότητα, τόσο των ενηλίκων όσο και των παιδιών. Στον δημόσιο χώρο έχει αναπτυχθεί μεγάλη συζήτηση, από ειδικούς και μη, και έχουν διατυπωθεί συχνά εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις για τη σχέση των ΜΜΕ με τα παιδιά, για το περιεχόμενο των Μέσων, για το πολιτισμικό πλαίσιο που διαμορφώνουν, καθώς και για την αναγκαιότητα εκπαίδευσης των παιδιών στα Μέσα.

Ζητήματα όπως η υπό διαμόρφωση μιντιακή κουλτούρα των παιδιών, η διαδραστική επικοινωνία και η εξατομικευμένη χρήση των Μέσων από τα παιδιά, αλλά και η παγκοσμιοποιημένη αγορά των ΜΜΕ βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής.

Αντί Προλόγου

 

 

Θεωρητικές προσεγγίσεις

 

Βασίλης Κόκκοτας:

Η Εισβολή της τερατώδους πραγματικότητας στην παιδική φαντα­σία: Η περίπτωση της ταινίας «Ο Λαβύρινθος του Πάνα»

 

Ραχήλ Μαρτίδου:

Τηλεοπτική βία και παιδική επιθετικότητα: μία σχέση υπό διερεύνηση

 

Φωτεινή Μπακαλοπούλου:

Νέα Μέσα Επικοινωνίας και Τέχνες: ένας συνδυασμός για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της δημιουργικής έκφρασης στο νηπιαγωγείο

 

Άρτεμις Παπαδημητρίου:

Τηλεόραση και παιδί: μοντέλα ανάλυσης

 

Θεμιστοκλής Σεμεντεριάδης, Μαργαρίτα Ευαγγέλου, Ιωάννης Ξενίδης:

Η παθολογική ενασχόληση των ανηλίκων με τον διαδικτυακό τζόγο

 

Θεμιστοκλής Σεμεντεριάδης, Άννα Λεβογιάννη, Κυριακή Γεωργίου:

Το μοντέλο της ανεστραμμένης τάξης: μια μορφή μικτής μάθησης

 

Θεμιστοκλής Σεμεντεριάδης, Ευφροσύνη Ροΐδη:

Επικίνδυνες διαδικτυακές προκλήσεις, παιδιά και νέοι/ες

 

Ελένη Σωτηροπούλου:

Η συμβολή των μέσων επικοινωνίας στην εκπαίδευση για την ενεργή ιδιότητα του πολίτη. Διδακτικές προτάσεις για παιδιά προσχολικής ηλικίας

 

 

Ερευνητικές προσεγγίσεις

 

Άννα Λεβογιάννη:

Τα στερεότυπα των φύλων μέσα από τη δια­φή­μιση

 

Ραχήλ Μαρτίδου, Στυλιανή Τζιάφα:

Η βιντεοσκόπηση: μια τεχνική συστηματικής παρατήρησης-καταγραφής για αναστοχασμό στο νηπιαγωγείο

 

Άρτεμις Παπαδημητρίου, Δήμητρα Αραμπατζή:

Ψηφιακός Αλφαβητισμός. Δημιουργία ταινίας με θέμα «Tο φθινόπωρο» από παιδιά προσχολικής ηλικίας

 

Θεμιστοκλής Σεμεντεριάδης, Γεώργιος Παπαθανασίου, Μαγδαληνή Παρασκευά, Δήμητρα Τσαμποδήμου:

Το παιδικό πρόγραμμα στην ελληνική τηλεόραση: η περίπτωση του τηλεοπτικού σταθμού Nickelodeon

 

Θεμιστοκλής Σεμεντεριάδης, Χριστίνα Σιδηροπούλου, Ιωάννης Ξενίδης:

Η χρήση του ραδιοφώνου από τα παιδιά προσχολικής ηλικίας

Βιβλιογραφία

Ιδιότητες συγγραφέων

Αντί Προλόγου

Στις μέρες μας, τα ΜΜΕ, σε όλες τους τις εκφάνσεις, νοηματοδοτούν την καθη­μερινότητα, τόσο των ενηλίκων όσο και των παιδιών. Στον δημόσιο χώρο έχει αναπτυχθεί μεγάλη συζήτηση, από ειδικούς και μη, και έχουν διατυπωθεί συχνά εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις για τη σχέση των ΜΜΕ με τα παιδιά, για το περιεχόμενο των Μέσων, για το πολιτισμικό πλαίσιο που διαμορφώνουν, καθώς και για την αναγκαιότητα εκπαίδευσης των παιδιών στα Μέσα. Ζητήματα όπως η υπό διαμόρφωση μιντιακή κουλτούρα των παιδιών, η διαδραστική επικοινωνία και η εξατομικευμένη χρήση των Μέσων από τα παιδιά, αλλά και η παγκοσμιοποιημένη αγορά των ΜΜΕ βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής. Η σύγκλιση οικονομίας και τεχνολογίας οδηγεί στην αλλαγή των χαρακτηριστικών των μιντιακών κειμένων, προωθεί την εμπορευματοποίηση και δημιουργεί ένα νέο αφήγημα για την παιδική ηλικία. Η παιδική ηλικία, δηλαδή, ως κοινωνική κατασκευή, αποκτά σε μεγάλο βαθμό νοηματικό και συμβολικό φορτίο από τα Μέσα, ετεροπροσδιορίζεται από αυτά, στερείται της αυθύπαρκτης δυναμικής της και τελεί υπό συνεχή διαμόρφωση. Η παιδική ηλικία δε νοείται ως μια ομοιογενής κατηγορία, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (φύλο, εθνικότητα, κοινωνική τάξη, χώρα) και διαχρονικά διαφοροποιείται παράλληλα με την οικογένεια.

Στο βιβλίο αυτό γίνεται μια προσπάθεια να ανιχνευθούν ορισμένες πτυχές της σχέσης ΜΜΕ και παιδιού. Το βιβλίο αποτελείται από δεκατρία άρθρα, θεωρητικά και ερευνητικά. Οι συγγραφείς προέρχονται κατά βάση από τον χώρο της εκπαίδευσης και έχουν αξιόλογη εμπειρία και γνώση.

Στο πρώτο από τα θεωρητικά άρθρα ο Βασίλης Κόκκοτας επιχειρεί να ανιχνεύσει μέσα από το κινηματογραφικό έργο «Ο λαβύρινθος του Πάνα» τους μηχανισμούς άμυνας ενός μικρού παιδιού, της Οφηλίας, απέναντι στην επίδραση που της ασκεί το εξανθρωπισμένο κακό, που απεικονίζεται στο πρόσωπο του θετού της πατέρα. Η Ραχήλ Μαρτίδου, από την πλευρά της, διαπραγματεύεται ένα διαχρονικά επίκαιρο θέμα, τη σχέση ανάμεσα στην τηλεοπτική βία και την παιδική επιθετικότητα. Με ολιστική οπτική καταγράφει τις αντίθετες απόψεις που έχουν διατυπωθεί και αναζητεί σημεία σύγκλισης. Η Φωτεινή Μπακαλοπούλου εξετάζει τις δυνατότητες αξιοποίησης των νέων Μέσων επικοινωνίας και των τεχνών στην εκπαιδευτική διαδικασία και τη συμβολή τους στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της δημιουργικής έκφρασης των μικρών παιδιών. Η Άρτεμις Παπαδημητρίου μελετά τα μοντέλα ανάλυσης που ερμηνεύουν τη σχέση ανάμεσα στο παιδί και την τηλεόραση, ανιχνεύει τη θεωρητική τους αφετηρία και τα αξιολογεί. Οι Θεμιστοκλής Σεμεντεριάδης, Μαργαρίτα Ευαγγέλου και Ιωάννης Ξενίδης μελετούν τα χαρακτηριστικά και τις διαστάσεις της παθολογικής ενασχόλησης των ανηλίκων με τον διαδικτυακό τζόγο. Το μοντέλο της ανεστραμμένης τάξης διερευνούν οι Θεμιστοκλής Σεμεντεριάδης, Άννα Λεβογιάννη και Κυριακή Γεωργίου. Τη σχέση των επικίνδυνων διαδικτυακών προκλήσεων, των παιδιών και των νέων ανιχνεύουν οι Θεμιστοκλής Σεμεντεριάδης και Ευφροσύνη Ροΐδη, ενώ η Ελένη Σωτηροπούλου εξετάζει τη συμβολή των Μέσων Επικοινωνίας στην εκπαίδευση για την ενεργή ιδιότητα του πολίτη.

Στα ερευνητικά άρθρα, η Άννα Λεβογιάννη διερευνά πώς τα στερεότυπα των φύλων που απεικονίζονται στις τηλεοπτικές διαφημίσεις συμβάλλουν στη δημιουργία αντίστοιχων απόψεων στα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Οι Ραχήλ Μαρτίδου και Στυλιανή Τζιάφα επιχειρούν να αναδείξουν τη βιντεοσκόπηση ως μια τεχνική που υποστηρίζει την αναστοχαστική διαδικασία στο πλαίσιο της μάθησης στο νηπιαγωγείο. Οι Άρτεμις Παπαδημητρίου και Δήμητρα Αραμπατζή μελετούν τον ψηφιακό αλφαβητισμό στο νηπιαγωγείο μέσα από τη δημιουργία μια ψηφιακής ταινίας από τα παιδιά με θέμα «Το φθινόπωρο». Η παιδική τηλεόραση και ειδικότερα ο τηλεοπτικός σταθμός Nickelodeon αποτελεί το αντικείμενο της έρευνας των Θεμιστοκλή Σεμεντεριάδη, Γεωργίου Παπαθανασίου, Μαγδαληνής Παρασκευά και Δήμητρας Τσαμποδήμου. Τέλος, η χρήση του ραδιοφώνου από τα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι το θέμα που απασχολεί τους Θεμιστοκλή Σεμεντεριάδη, Χριστίνα Σιδηροπούλου και Ιωάννη Ξενίδη.

Στο βιβλίο αυτό δεν ήταν δυνατόν να καλύψουμε όλες τις πλευρές της σχέσης ΜΜΕ και παιδιού, προσπαθήσαμε όμως να συμπεριλάβουμε ορισμένα βασικά ζητήματα της συζήτησης. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Γεώργιο Παπαθανασίου για την άρτια φιλολογική επιμέλεια του βιβλίου.

 

Θεμιστοκλής Σεμεντεριάδης
Αθήνα, Αύγουστος 2022