Επεξηγηματικό σημείωμα

Η πρώτη μου επαφή με τον Γκαίτε ήταν στα μέσα της δεκαετίας του ΄50, όντας μαθητής στις τελευταίες τάξεις γυμνασίου που έπεσε στα χέρια μου όλως τυχαία το πολυμεταφρασμένο, ερωτικό μυθιστόρημά του τα «Πάθη του Βέρθερου» και είναι αλήθεια πως με επηρέασε βαθύτατα. Λίγα χρόνια αργότερα φοιτητής πια στη Γερμανία σε φιλοσοφική σχολή φυσικό ήταν να ενδιαφερθώ περισσότερο για την ποίηση του μεγάλου Γερμανού ποιητή. Διάβασα από το πρωτότυπο φυσικά το πρώτο μέρος του Φάουστ, αλλά και πολλά ποιήματά του, ωστόσο δεν είχα επιχειρήσει να μεταφράσω ποίησή του. Ομολογουμένως πάρα πολύ με δυσκόλευε ο πυκνά δομημένος ποιητικός του λόγος, τουναντίον υπήρξε πιότερο εφικτό να μεταφέρω στα Ελληνικά ποίηση των Μαίρικε, Νοβάλις, Μπρεντάνο, Μπρεχτ, Χάινε και φυσικά Χέλντερλιν…

Πριν λίγα χρόνια σε στιγμές ευφορίας στο Καζίμιερζ Ντόλνυ της Πολωνίας μπήκα στον πειρασμό και καταπιάστηκα με τη μεταφορά στα Ελληνικά πολλών ποιημάτων του Γκαίτε. Ανάμεσα τους επέλεξα να παραθέσω στο βιβλίο μου αυτό μερικά ολιγόστιχα, τα λεγόμενα κι Ανακρεόντεια, αλλά και πάλι δεν μπορώ να πω πως είμαι πολύ ικανοποιημένος με αυτό το εγχείρημα, θαρρώ όμως πως αξίζει τον κόπο, αφού αυτά τα ποιήματα, από όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, δεν έχουν μεταφερθεί στη γλώσσα μας, ενώ αντίστοιχα ο Φάουστ έχει μεταφραστεί από πολλούς Έλληνες ποιητές· για να αναφέρω την τελευταία πάρα πολύ καλή, αυτή του Π. Μάρκαρη.

Το ίδιο θα έλεγα και για τον σχεδόν συνομήλικό του μεγάλο ποιητή – κύρια δραματουργό – φίλο του και συνοδοιπόρο, Φρειδερίκο Σίλερ, που τόσο νωρίς, στα 46 του χρόνια έφυγε και θαρρώ ότι δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το έργο του, ωστόσο κι αυτό που μας άφησε τον κατατάσσει ως τον μέγιστο δραματουργό της γερμανόφωνης ποίησης κι όχι μόνο. Να σημειώσω πως φέτος εορτάζεται στις γερμανόφωνες χώρες η επέτειος των 250 χρόνων από τη γέννησή του κι ας θεωρηθεί η παρούσα έκδοση ελάχιστη συμβολή συμμετοχής σε ένα τόσο μεγάλης σημασίας γεγονός. Άλλωστε μεγάλο μέρος του βιβλίου μου γράφτηκε ειδικά ως επετειακό σημείωμα σε επαρχιακή εφημερίδα το 2005 για τα διακόσια χρόνια από το θάνατό του (1805).

Επίσης, αξίζει νομίζω να αναφερθεί εδώ, πως η δεκαετία 1795-1805 υπήρξε η σημαντικότερη προσφορά των δύο μεγάλων Γερμανών ποιητών, όλων των εποχών στη γερμανόφωνη γραμματολογία, εκείνη που σημάδεψε καταλυτικά τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, ωστόσο υπήρξε μεγάλη απώλεια για την Ευρωπαϊκή δραματουργία και ποίηση ο θάνατος του Φρειδερίκου Σίλερ.

Η περίπτωση του μεγάλου φιλέλληνα – Απολλωνοχτυπημένου ελληνολάτρη ποιητή – Φρειδερίκου Χέλντερλιν υπήρξε ιδιαίτερα αγαπημένη πνευματική μου καταφυγή, που κάπως έτσι την καταθέτει ο έξοχος «καταραμένος» ποιητής μας Κώστας Καρυωτάκης «Η ποίησηείναι το καταφύγιο που φθονούμε». Πάντα ως φοιτητής εκείνα τα δύσκολα χρόνια της Γερμανίας, αλλά και συνεχώς ως τώρα που γράφω αυτές τις γραμμές, ο Χέλντερλιν υπήρξε για μένα ο ποιητής των ποιητών, όπως χαρακτηριστικά επιμένει ο συμπατριώτης του φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ, στη δοκιμιακή του μελέτη για την ποίηση. Αυτή μου την αγάπη ή λατρεία αν θέλετε θα την βρείτε διάχυτη στο βιβλίο μου.

Όσο για τον Χάινριχ φον Κλάιστ, θα πω απερίφραστα, πως η περίπτωσή του με είχε αναστατώσει βαθιά, εκείνη η τραγική του κατάληξη στην λίμνη Βάνζεε (Wannsee, Potsdam) στις 21 Νοεμβρίου 1811, όντας έστελνε στον… άλλο κόσμο πρώτα τη φίλη του και μετά στόχευσε και τη δική του κεφαλή, εκεί που έκρυβε τον πεισιθανάτιο κατατρεγμό της μοίρας του, χαρίζοντάς του έτσι την αθανασία, όπως την είχε προμαντεύσει στο σπουδαίο του δράμα Prinz vonHomburg.

 

«…Nun, o Unsterblichkeit, bist du ganz mein!»

 «…Λοιπόν, ω αθανασία, εσύ είσαι ολοδικιά μου!»

                                                                                                    
                                                                                                     Σωτήρης Ε. Γυφτάκης

 

ΓΙΟΧΑΝ ΒΟΛΦΓΚΑΝΓΚ ΦΟΝ ΓΚΑΙΤΕ

ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΓΙΟΧΑΝ ΦΟΝ ΣΙΛΕΡ

ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΧΕΛΝΤΕΡΛΙΝ

ΧΑΙΝΡΙΧ ΦΟΝ ΚΛΑΙΣΤ

Απόσπασμα από το Βιογραφικό του Γκαίτε

Επιθυμία του πατέρα του είναι να τον δει να διαπρέπει στη δικαιοσύνη, έτσι το Μάη του 1772 μετά από επίμονες παρακλήσεις του πατέρα του θα μεταβεί στο Βέτσλαρ και για μια διετία περίπου θα υπηρετήσει στο εκεί αυτοκρατορικό ανώτατο δικαστήριο. Εκεί θα γνωριστεί με τον Kästner, θα ερωτευτεί τη μνηστή του LotteBuff, τη μελλοντική ηρωίδα του βιβλίου του: Die Leidenschaften Werthers (Τα πάθη του Βέρθερου).

Επιστρέφοντας στη Φρανκφούρτη με την υποστήριξη του πατέρα του θα ανοίξει δικηγορικό γραφείο και θα καταπιαστεί με μελέτες Γερμανών συγγραφέων του 16^ου αιώνα, κύρια με έργα του HansSachs (1494-1576), που θα τον οδηγήσουν σε καινούργιους δρόμους. Θα βυθιστεί στα παλιά γερμανικά, λαϊκά τραγούδια και θρύλους. Εκεί θα βρει το μύθο του αλχημιστή Φάουστ, πρόπλασμα του κατοπινού σημαντικού και ίσως σπουδαιότερου δραματικού έργου της παγκόσμιας λογοτεχνίας μετά από αυτά της κλασικής αρχαιότητας.

Αυτή την εποχή θα δει το φως της δημοσιότητας το καταπληκτικό μυθιστόρημά του με το τόσο παράφορο πάθος, που προανέφερα: Τα πάθη του Βέρθερου. Το βιβλίο που έκανε ως σήμερα εκατοντάδες εκδόσεις σε όλες τις γλώσσες του κόσμου κι εκατομμύρια άνθρωποι έχουν συγκινηθεί από τα ερωτικά του πάθη. Την ίδια χρονιά αρραβωνιάστηκε με τη LiliSchönenmann, παρασυρόμενος από βαθύ ερωτικό πάθος. Ο αρραβώνας αυτός όμως διαλύθηκε μετά από λίγους μήνες και ο ποιητής ξεκίνησε τα μορφωτικά του ταξίδια, αρχίζοντας από την κοντινή Ελβετία. Μετά από κάμποσους μήνες επιστρέφει και πάλι στη Φρανκφούρτη κι αμέσως θα καταπιαστεί με τις πρώτες γραφές του πρώτου μέρους του Φάουστ. Το έργο αυτό θα κυοφορείται μέσα του πάνω από μια δεκαπενταετία, ώσπου να βγει στο φως ολοκληρωμένος, γιατί μια βασανιστική ιδιότητα του Γκαίτε, ήταν αυτή της τελειομανίας.....

Γεννήθηκε στο ορεινό χωριό Ραφτόπουλο Μεσσηνίας και φοίτησε στα γυμνάσια Κυπαρισσίας - Φιλιατρών και Β΄ Αθήνας. Υπηρέτησε στις καταδρομές και για λίγους μήνες δούλεψε ως ασυρματιστής στα καράβια.

Εργαζόμενος νυχτερινές βάρδιες σε εργοστάσια της Γερμανίας, σπούδασε φιλοσοφία και παιδαγωγικά και επιστρέφοντας στην Καλαμάτα ίδρυσε φροντιστήριο ξένων γλωσσών (1966-1982).

Υπηρέτησε ως προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και μορφωτικός ακόλουθος στην Ελληνική Πρεσβεία στην Πράγα ως συντονιστής ύλης των ενημερωτικών και ειδικών δελτίων Τύπου της Γεν. Γραμματ. Τύπου & Πληροφοριών. Μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς της Καλαμάτας το 1986, εργάστηκε ως υπεύθυνος σε θέματα Τύπου και Δημοσίων Σχέσεων στη Νομαρχία Μεσσηνίας, απ΄ όπου παραιτήθηκε το 1990 αν και εργαζόταν με σύμβαση αορίστου χρόνου.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ΄90 ζει μεταξύ Πολωνίας και Ελλάδας.

Άρχισε να γράφει από τα μαθητικά του χρόνια κυρίως ποίηση και το πρώτο του βιβλίο εκδόθηκε το 1965˙ για μια τριακονταετία όμως δεν έγραψε παρά ελάχιστα ποιήματα.

Ουσιαστικά καταπιάστηκε με το γράψιμο το 1996, όντας ευρισκόμενος στην Πολωνία. Ασχολήθηκε περισσότερο με τη μελέτη και τη μετάφραση ποιητών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ παράλληλα ξεκίνησε να γράφει μυθιστορήματα, θεατρικά, δοκίμια, επιφυλλίδες και διηγήματα.

Το μεγαλύτερο μέρος των έργων του παραμένει αδημοσίευτο. Έχει γράψει ως σήμερα γύρω στα 100 διηγήματα, 7 μυθιστορήματα, 2 θεατρικά, μελέτες, δοκίμια, πολιτιστικά κείμενα και μεταφράσεις, όπως: Γερμανίδες ποιήτριες του Νέου Κύματος, Γερμανοί ποιητές και μεμονωμένα ευρύτερο ποιητικό και θεατρικό έργο των: Ιβάν Γκολ, Κλέμενς Μπρεντάνο, Νοβάλις, Ν. Λενάου, Φρίντριχ Ρύκερτ, Έντουαρτ Μαίρικε, Στέφαν Γκεόργκ, Σαντόρ Πετέφι, Αλεξάντερ Κλούνγκε, Χάινερ Μύλερ, Χάινριχ Χάινε κ.ά.   

Είναι μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, στην οποία υπήρξε αντιπρόεδρος του Πειθαρχικού Συμβουλίου και της Επιτροπής Κρίσης Νέων Μελών. Κατά καιρούς συνεργάστηκε με επαρχιακές εφημερίδες και περιοδικά.