ΣΑΡΑΝΤΟΣ
ΚΑΡΓΑΚΟΣ
«Αλέξανδρος ο
Φιλίππου» επιγράφει το ιστορικό του
μυθιστόρημα ο πολυσύνθετος Νικίας Λειβαδας (γιατρός ζωγράφος συγγραφέας) Το
βιβλίο παρακολουθεί τη ζωή και τη δράση
του Αλέξανδρου απο την Πέλλα στην Βαβυλώνα.
... Ο Ν.Λ. έχει
ένα θαυμάσιο εύρημα για να παρακολουθήσει τον Αλέξανδρο απο μέσα. Ο αφηγητής
του προσωπικός ενδυματολόγος του Αλέξανδρου εξιστορεί τη ζωή και τη δράση αλλά
ταυτόχρονα ιχνογραφεί και τον ψυχικό του κόσμο.
... Όσα με
γλαφυρότητα αφηγείται ο Ν. Λ. ερείδονται αυστηρά επι των πηγών. Τίποτε αμάρτυρο δεν καταθέτει.
«ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ» 14.5.1997
Νικία Λειβαδά: «Αλέξανδρος ο Φιλίππου απο την
Πέλλα στην Βαβυλώνα» Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό μυθιστόρημα που φωτίζει την φυσιογνωμία του
Αλέξανδρου απο πολύ κοντά, παρακολουθεί
τη ζωή τη δράση του τις αποφάσεις τα διλήμματα του., κατανοεί το χαρακτήρα
του και δίνει απαντήσεις σε πολλά ζητήματα. Το φαινόμενο Μέγας
Αλέξανδρος απο την αρχή της δημιουργίας
του περιβλήθηκε με την αίγλη του υπερφυσικού και του μυστηριώδους όσο και με την αντιφατικότητα των βιογράφων
του.
Ο Νικίας Λειβαδάς χωρίς φανταστικά στοιχεία σεβόμενος απολύτως
τις πηγές ζωγραφίζει και ξαναζωντανεύει την
φυσιογνωμία του Αλεξάνδρου μέσα
στην καθημερινότητα της ζωής του. Παρακολουθώντας την πορεία του βρίσκει
τρόπο να απαντήσει στα άπειρα ερωτήματα που συσσώρευσαν γύρω του οι ιστορικοί του, με
τρόπο ευρηματικό και ευφυή στήνοντας σκηνές δημιουργώντας εικόνες αναπλάθοντας
συζητήσεις και διάλογους με
λεπτομερείς ρεαλιστικές καθημερινές.
Μια άνεση στην αφήγηση χαρακτηρίζει το μυθιστόρημα. Στο
βάθος υπάρχει μια απήχηση ενός όμορφου παραμυθιού που νομίζεις ότι ο
συγγραφέας δεν είναι ανάγκη να κουραστεί
να το ψάξει αφού η μαρτυρούμενη πραγματικότητα πολλές φορές υπερβαίνει το παραμύθι σ’αυτον τον θαυμάσιο μύθο. Στο τέλος ο
Αλέξανδρος για τον Νικία Λειβαδά θα
μείνει ένα μεγάλο παιδί με τις θεϊκές
ικανότητες και την αντιφατικότητα της μεγαλοφυίας του αλλά και της ηλικίας
του. Ενα μετέωρο που διαγράφει μια εκτυφλωτική τροχιά και που κόβεται στο πιο ψηλό σημείο της καμπύλης- η αποθέωση του ήρωα- όπως σε
μια τραγωδία. Μια άλλη δυνατότητα της θέσης που επέλεξε ο Νικίας Λειβαδας για να μας ζωντανέψει τον Αλέξανδρο του είναι
εκείνη του συγγραφέα και σύγχρονου του
ανθρώπου που μπορεί να δει όπως και το
βλέπει τη δράση και το όραμα του για
συνένωση των λαών κάτω απο ένα ενιαίο
σύστημα διακυβέρνησής και με την συνοχή ενός ενιαίου πολιτισμού
όταν τόσες προσπάθειες έχουν γίνει έκτοτε και γίνονται μέχρι και σήμερα.
ΓΙΩΡΓΟΣ
ΓΙΩΡΓΗΣ. Ιστορικός. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου.
...Στις σελίδες
του βιβλίου ξεδιπλώνεται μια
αντιβιογραφία του Αλέξανδρου που
προβληματίζει και συναρπάζει. Ανατομία του ημιθέου , του οραματιστή στρατηλάτη
που αντιμετωπίστηκε παράλληλα ως μανιακός κατακτητής και φιλόδοξος τυχοδιώκτης.
Π. Μ. ΣΩΤΗΡΧΟΣ.
Ορθόδοξος τύπος 26. 9. 1997
Και μόνο ο τίτλος του βιβλίου προκαλεί το ευρύτερο ενδιαφέρον
για την μεγάλη αυτή ιστορική μορφή που απλώνεται σαν ποταμός μέσα στην ευρυχωρία των υπερπεντακοσίων
σελίδων του.
Ο λογοτέχνης Νικίας Λειβαδάς έγραψε με την μορφή του ιστορικού
μυθιστορήματος τον βίο και την θριαμβευτική πορεία του μεγάλου αυτού γόνου της
αρχαίας Ελλάδος που ξανάρθε στη άμεση
επικαιρότητα εξ’αφορμής του Σκοπιανού προβλήματος που θέτει σε αμφισβήτηση την ονομασία της Μακεδονίας. Ο συγγραφέας με
απλό αφηγηματικό λόγο που διαβάζεται
άνετα παρακολουθεί την μεγάλη πορεία του Αλέξανδρου με οδηγό τον σοφό γέροντα Αριστομένη που ήταν
ακόλουθος και σύμβουλος του, και η καταγωγή του ήταν απο την Σαλαμίνα της
Κύπρου...
...Με άλλα λόγια
έχουμε μπροστά μας ένα ιστορικό
έπος αλλά και ένα πολύ ανθρώπινο
λόγο που πλημμυρίζει τον αυθεντικό
Αλέξανδρο και τον κάνει οικείο στην
εποχή μας....
ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΛΕΤΑΣ
Ο Νικίας Λειβαδας χρησιμοποιεί σαν αφηγητή τον Κύπριο
ενδυματολόγο Αριστομένη που τον τοποθετεί να συνοδεύει τον μεγάλο
στρατηλάτη στην εκστρατεία που σάρωσε
μια αυτοκρατορία το μεγαλύτερο κράτος του κόσμου ως την απελπισμένη του αναζήτηση των ορίων του κόσμου την ανεύρεση του λεγομένου εξωτερικού
Ωκεανού. δηλαδή της θάλασσας που
υποτίθεται ότι οριοθετούσε το τέλος της
στεριάς. Και έφθασε βέβαια ο Αλέξανδρος ως τον Ιδικό ωκεανό.
... Ο συγγραφέας ανέλαβε ένα δύσκολο εγχείρημα. Να διηγηθεί ξανά με δικό του τρόπο
τα ιστορικά γεγονότα της εκστρατείας
αλλά και να περιγράψει -πράγμα
ακόμα δυσκολότερο- τον χαρακτήρα του
Μακεδόνα στρατηλάτη. Τις σύνθετες
σχέσεις του με του στρατηγούς και φίλους
του τις ερωτικές του σχέσεις τις επαφές
του με τους Πέρσες και Μήδους
αξιωματούχους, την οικογένεια του Δαρείου.
...Ο συγγραφέας μας δίνει ένα ιδανικό Αλέξανδρο. Ο ίδιος
πιστεύει κάποτε ότι είναι θεός, γιος του Άμμωνα ...
...Ο Αλέξανδρος δεν
έχει σκοπό να γυρίσει στην Μακεδονία. Το
νέο του απέραντο βασίλειο είναι η Περσία. Παντρεύεται Περσίδες, την Βαρσίνη,
την Ρωξάνη την Στατειρα κόρες αντίστοιχα του Αρτάβαζου , του Οξυάρτη και του
Δαρείου. Απαιτεί να τον προσκυνάνε. Ντύνεται περσικά συμπεριφέρεται σαν ανατολίτης
μονάρχης. Καταργεί τα κατάλοιπα της δημοκρατίας που είχαν οι Μακεδόνες οι
οποίοι θεωρούσαν τον βασιλιά τους πρώτο πολεμιστή εκλεγόμενο απο συνέλευση και όχι απόλυτο μονάρχη.
... Όλα αυτά μας τα διηγείται με όμορφο τρόπο ο συγγραφέας
του έργου. Ο Νικίας Λειβαδάς τον
αποθεώνει, δεν θέλει να τον δει κριτικά να τον επικρίνει. Ακόμα και όταν ο
Αλέξανδρος σκοτώνει μεθυσμένος τον
αδελφικό του φίλο Κλείτο ακόμα και όταν καταδικάζει σε θάνατο τον Παρμενίωνα
τον Φιλώτα και όσους υποπτεύεται ότι βυσσοδομούν εναντίον του.
...Σε γενικές γραμμές πρόκειται για ένα ζωηρό ανάγνωσμα που
διαβάζεται άνετα και παρουσιάζει
ενδιαφέρον. Άλλωστε ο συγγραφέας δεν παραλείπει
να αναφερθεί και στα αρνητικά στοιχεία της εκστρατείας. Σφαγές αμάχων
ηρωική αντίσταση των ορεινών φυλών κατά των κατακτητών κλπ.
ΣΟΝΙΑ
ΧΑΙΜΑΝΤΑ «Ημερησία» 2.4. 1998
Στα βήματα του Μεγάλου Αλέξανδρου προχωρά με τρόπο γλαφυρό
και απλό ο Νικίας Λειβαδάς στην
μυθιστορηματική του καταγραφή «Αλέξανδρος ο φιλίππου»...
...ο συγγραφέας παρακολουθεί τις περιπέτειες του βασιλιά της Μακεδονίας απο την Πέλλα έως
την μακρινή Βαβυλώνα... με το βλέμμα του ιστορικού ξαναδιαβάζει την ιστορία ενώ
με την πέννα του μυθιστοριογράφου την επαναδιατυπωνει για να τη δώσει στους αναγνώστες με πιο ευχάριστο πιο απλό και γλυκύτερο
τρόπο. Οι αξίες του Μεγαλέξανδρου περιγράφονται μέσα απο σφιχτούς διάλογους και
μονολόγους...
ΔΗΜΗΤΡΗΣ
ΜΠΟΣΙΝΑΚΗΣ . «ΚΑΣΤΑΛΙΑ» Φεβρουάριος 1997
...Εν πρώτοις πρέπει να προσέξουμε πως ο συγγραφέας δεν
κάνει ιστορία, δεν βιογραφεί επιστημονικά τον Αλέξανδρο, φωτίζοντας ερευνητικά
αμφιλεγόμενα σημεία. Γνωρίζει καλώς την περί τον Αλέξανδρο «φιλολογία» παλιά
και νεώτερη, δεν εμπλέκεται ομως σε διαφορετικές ή και αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις, αλλά
αίρεται και θεωρεί απο τη δική του
σκοπιά την προσωπικότητα του ήρωα,
δημιουργεί το δικό του «μύθο» πέρα απο τις ακραίες διαγνώσεις για «Θεό» ή
«ημίθεο» και για κοινό «κατακτητή», ή τρελόπαιδο». Νομίζω πως η αφήγηση του τοποθετεί τον ήρωα του με θαυμασμό και
αγάπη στα σωστά του μέτρα. Δίνει την πραγματική διάσταση γνωρίζοντας βέβαια και
τις διαμετρικά αντίθετες απόψεις και
ερμηνείες που έχουν δοθεί. Γνωρίζει καλά το ιστορικό πλαίσιο προϋποθέτει την
ιστορία, δεν καταπιάνεται ομως μ’ αυτήν
επιστημονικά αλλά δημιουργεί τον δικό
του μύθο την μυθιστορία του. Οι καλώς πληροφορημένοι γνωρίζουν τις
δυσκολίες του εγχειρήματος. Ο συγγραφέας
ενώ στηρίζεται σε ιστορικά γεγονότα δεν
τα ακολουθεί κατά πόδας. Παρεμβαίνει με την δημιουργική του πνοή και προσφέρει έργο τέχνης. Το λόγο τεχνικό
τούτο έργο απευθύνεται κυρίως στα
«αισθητικά» κριτήρια του αναγνώστη του.
...Ο συγγραφέας ως γνήσιος τεχνίτης του λόγου πάει κατευθείαν in media res. Αρχίζει με την πολιορκία της Τύρου. Ο Αλέξανδρος έχει ήδη
πραγματοποιήσει ιστορία είναι σχεδόν 5
χρόνια βασιλιάς.
... Η πλοκή του έργου είναι αξιοπρόσεχτη, η διαδοχή των γεγονότων
«θεατρικά» δοσμένη έτσι ώστε παρά το
γεγονός ότι αναφέρεται σε ιστορικά
γεγονότα συχνά γνωστά, καταλαβαίνουμε ότι δεν διαβάζουμε μια «ξερή ιστορία»
αλλά ένα λογοτεχνικό κείμενο παλλόμενο.
...Η γλώσσα του είναι μια σύγχρονη κοινή νεοελληνική γλώσσα
στην διαχρονική της ανάπτυξη. Ο συγγραφέας κατέχει την λογοτεχνική χρήση της
γλώσσας το ύφος, τη συνειδητή και σκόπιμη επιλογή λέξεων και εκφραστικών τρόπων, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται
η ενότητα μορφής και περιεχομένου. Στο
έργο δεν αντιγράφεται η πραγματικότητα αλλά «αναπαρίσταται», τέτοιος άλλωστε
είναι και ο στόχος ενός γνήσιου
λογοτεχνικού έργου. Ετσι ο αναγνώστης εισπράττει αισθητική ικανοποίηση απο την
μελέτη του ιστορικού αυτού μυθιστορήματος. Από αυτή την άποψη ο «Αλέξανδρος ο
Φιλίππου» του Νικία Λειβαδά αποτελεί επίτευγμα, πλουτίζοντας τη νεοελληνική
φιλολογία κυρίως την αναφερομένη στο ιστορικό μυθιστόρημα.
ΓΙΟΛΑΝΤΑ ΠΕΓΚΛΗ
Ποιήτρια «Ελλάδα και Ελληνισμός» 1998
Αν το στοιχείο της ανανέωσης στον πεζό λόγο και ειδικότερα στο
μυθιστόρημα μοιράζεται μεταξύ μορφολογίας και θέματος αλλά αφορά επίσης και
στις ρίζες ή τις επιρροές του συγγραφέα,
δεν θα παρακολουθήσουμε ένα τέτοιο συμβάν εδω.
Ο Νικίας Λειβαδάς με το ιστορικό μυθιστόρημα του Αλέξανδρος
ο Φιλίππου» μας δίνει ένα λόγο που έχει κατακτήσει την παράδοση της ορθόδοξης
γραφής σε μια βαθμίδα υψηλή, όπου δοξάζεται η στρωτή δημοτική γλώσσα, ο
λυρισμός χωρίς πλατειασμούς, ο ευθύβολος άμεσος διάλογος.
Η ένταση, ο ρυθμός, ο βηματισμός απο γεγονός σε γεγονός
δίχως γλυκασμούς, εξάρσεις ή ολισθηρά περιγραφικά χασομέρια, η πειθαρχημένη
φαντασία προ πάντων που εδω παίζει τον σπουδαίο ρόλο της ενδύσεως και της
συνοχής των ιστορικών συμβάντων μας δίνουν μια αφήγηση ποιότητος
και εδραιώνουν την εμπιστοσύνη στις δυνατότητες αυτού ακριβώς
του γλωσσικού οργάνου, το οποίο
στα χέρια ενός ταλαντούχου τεχνίτη καθίσταται άξιο να εκφράσει και να υπηρετήσει τις πλέον
απαιτητικές αισθητικές ανάγκες. Οι 550 σελίδες του μυθιστορήματος είναι ήδη
ένας άθλος (γιατί στην περίπτωση αυτή έχουμε να κάνουμε με αλλεπάλληλους
άθλους) μια σύνοψη και συνάμα εξιστόρηση
του βίου του μεγάλου αυτού Έλληνα. Συμβαίνει λοιπον και τούτο το παράδοξο και μόνο γ’αυτήν ακριβώς την συντομία της η
αφήγηση να Παραδίδεται αδρή , αχνιστή. Ένας συγκλονιστικός μύθος, ναι, αλλά που
εκτός απο τον αγώνα και την αγωνία, το αίμα, τον ιδρώτα, τις μεγάλες νίκες και
τα μεγάλα διλήμματα, παραπέμπει και σε μελέτες
αναγνώσεις πλήθους κειμένων , εποπτεία της ιστορίας , οικείωση με το
βιογραφικό εκατοντάδων προσώπων τα οποία δίπλα ή απέναντι στον Μέγα Αλέξανδρο συντελούν ώστε να
σχεδιαστεί , να ζωγραφιστεί να ιστορηθεί
με την ευθύνη που αναλαμβάνει ο δημιουργός
ενός τέτοιου εγχειρήματος, η τεραστία αυτή τοπογραφία που κοσμεί τις
σελίδες του βιβλίου . Και έκανε κακά ο Νικίας Λειβαδάς που παρέλειψε να παραθέσει τον κατάλογο αυτών των πηγών , αυτών των
βοηθημάτων, τα οποία ακόμη περισσότερο θα έκαναν τον αναγνώστη να σεβαστεί και να εννοήσει
αυτο το έργο ζωής.
Ένας δεύτερος άθλος κατατίθεται αυτομάτως με την απασχόληση
αυτη τη μακρόχρονη κι’επίπονη απασχόληση
, πιστεύω, την επεξεργασία, την Παρουσίαση αυτού του αντικειμένου. Είναι εδω
που η λογοτεχνική δημιουργία πρωτίστως κατατίθεται και ως στάση ζωής . Στάση
ζωής όχι αφελής, όχι μη κριτική, όχι μονομερής. Η αφήγηση δεν αποκρύπτει τις εκατόμβες των νεκρών, τις φωνές διαμαρτυρίας τους κατακτημένους λαούς που και
κείνοι πολλές φορές ήταν δικαιωμένοι να
πολεμούν εναντίον των ελλήνων μόνο και μόνο γιατί πολεμούσαν υπέρ των δικών
τους βωμών και εστιών. Αλλά μια στάση ζωής που συμπαραστέκεται σ’ένα άνθρωπο
που βιάζεται γιατί πρέπει να πεθάνει
κι’αυτός νέος για να γίνει θεός., που συμπαραστέκεται στο άφθαρτο
που περιβάλλεται την φθαρτή
σάρκα μόνο για να περπατήσει και να
ματώσει δίπλα μας όπως εμεις ,
συμπαραστέκεται σ’αυτόν που η μοίρα
διαλέγει να μας εκπροσωπήσει και να μας πάει πάρα πέρα, σ’αυτον που η
μοίρα διαλέγει για να έχουν στο εξής τ’όνομα του τα χρυσά νομίσματα, όλα τα
χρυσά παιδιά.
Και είναι αυτη η στάση ζωής
μια μαρτυρία πως ακόμη δεν χάθηκαν όλα.
Μ’ολο το νομιμοποιημένο και μη έγκλημα, την καταστροφή και την εκδίκηση της φύσης , την όλο και
περισσότερο εδραιωμένη αντίληψη
ότι στον καθένα επιτρέπονται τα παντα, μ’όλο που ηθικοί φραγμοί,
ενδοιασμοί ,τύψεις, ευθύνες, υποχρεώσεις , αρχές, ευσπλαχνία είναι αξίες
παρωχημένες που προκαλούν το μειδίαμα, δεν χάθηκαν όλα.
Μέσα ακριβώς σε τέτοιες κοινωνίες ζουν και δημιουργούν σ’όλα
τα επίπεδα άνθρωποι σαν τον Νικία Λειβαδα, που πιστεύουν σε αρχές και στην
συνέχεια, που δεν αφήνουν να λησμονηθούν όσα δεν πρέπει να λησμονηθούν.
Οι ψυχολογικοί σχολιασμοί του είναι σχολιασμοί αποχρώσεων.
Περιγράφοντας την πορεία και τα έργα του Μ. Αλεξάνδρου, περισσότερο στρέφεται
προς την μελέτη της ελληνικής ψυχής όταν απο τα βάθη της εξορύσσονται μέταλλα
φανταστικού πλούτου , όταν η δυναμική της ξεπερνά τα πέρατα του κόσμου.
Εξ’άλλου η θεωρητική προπαρασκευή που δεν αφήνει απέξω μια έμφυτη κρίση , όπου
χρειάζεται, σκεπτικισμό ή τουλάχιστον την αιτιολόγηση των ακραίων πράξεων, που
μεριμνά προ παντός ώστε ολόκληρο αυτό το έπος να μείνει μακριά απο κάθε στατικότητα και να εξελιχθεί σ’ένα έργο πνοής.
Είναι το τελευταίο αυτό, προσόν που κάνει μορφή και περιεχόμενο παρουσιάζονται σε αρμονική μεταξύ του σχέση
και το μυθιστόρημα να διαβάζεται απνευστί.
Θα συνιστούσα να
διατεθεί το παρόν πόνημα στα σχολεία όπου χιλιάδες νέοι περνούν μια οδυνηρή
εφηβεία, δίχως πνευματικά κίνητρα, δίχως ευρύτερα ιδανικά, δίχως τα πρότυπα
εκείνα που θερμαίνουν και ξεσηκώνουν τη
ψυχή.
Αλλά μήπως αυτή η οκνηρία, αυτός ο παραδομός, η κατάλυση των
αξιών αφορά μόνο και ειδικά αυτές τις ηλικίες ; Μήπως ένα μυθιστόρημα σαν τον
«Αλέξανδρο» είναι αρκετό να γιατρέψει τέτοιους κλονισμούς και τέτοια έλλειψη
ανατροφής και παιδείας;
Όχι πιστεύω ότι το βιβλίο αυτό απευθύνεται σε συνειδήσεις
ανεξαρτήτως ηλικίας, αρκεί να εννοεί ένας έκαστος και το δικό του μερίδιο
ευθύνης, τον κρίκο της αλυσίδας που τον δένει με τον προηγούμενο και τον επόμενο. Η διαλεκτική του νου
απαιτεί τέτοιες βαθιές τομές, ίσα για να πηδήξει απέναντι, για να
συναντήσει τις αξίες και τις αισθητικές του αιώνα που φεύγει και του αιώνα που έρχεται και να
ανταποκριθεί στις προκλήσεις τους. Η πιο
επαναστατική επιδίωξη και μαζί ο πνευματικός πολιτισμός είναι αυτήν την απόλυτη
έννοια που καλείται Ελλάδα, να την προστατέψουμε και να την πάμε πάρα πέρα με
μια ουδέποτε διακοπτόμενη ανανέωση της
προαιώνιας της παράδοσης.
ΜΙΧΑΛΗΣ
ΔΕΛΗΣΑΒΒΑΣ. Ποιητής, πεζογράφος
... Ο Νικίας Λειβαδάς χωρίς υπερβάσεις και νοθείες
χωρίς φανταστικά στοιχεία σεβόμενος
απολύτως τις πηγές ζωγραφίζει και ξαναζωντανεύει την φυσιογνωμία του Αλέξανδρου μέσα απο την καθημερινότητα της ζωής του. Παρακολουθώντας την πορεία του
βρίσκει τρόπο να απαντήσει στα
άπειρα ερωτηματικά που συσσώρευσαν γύρω του οι ιστορικοί του με τρόπο ευρηματικό και ευφυή, στήνοντας σκηνές ,
δημιουργώντας εικόνες, αναπλάθοντας συζητήσεις
και διάλογους με λεπτομέρειες ρεαλιστικές, καθημερινές. ...