Στο βιβλίο αυτό γίνεται μια προσέγγιση της έννοιας της διδασκαλίας ως performing action. Μελετώνται οι δυνατότητες να εξελιχθεί ένας εκπαιδευτικός σε έναν performer, σε σημείο που με τις πολλαπλές ενέργειές του εντός της αίθουσας να μπορεί να προσελκύει, για όση ώρα χρειαστεί, το ενδιαφέρον των μαθητών του.

Στις σελίδες του αναλύονται έννοιες όπως κίνηση, ανάσες, βλέμματα, φωνή, επαφές με μαθητές, χρήση εποπτικών μέσων, κατανομή χρόνου κ.ά. Εξετάζεται το τι πρέπει να αποκτήσει ως κινητικά και ηχητικά εφόδια ο εκπαιδευτικός ώστε να καταστεί ελκυστικός την ώρα της διδασκαλίας, προκειμένου αφενός να γίνονται κατανοητά όσα λέει από όσους τον ακούν ή βλέπουν και αφετέρου να μην τους κουράζει στην διάρκεια των εισηγήσεών του.

ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

ΓΕΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Η Διδασκαλία ως φαινόμενο

Το «αντίβαρο» του διδάσκοντα: ο μαθητής ή ο φοιτητής

Το παρελθόν των εκπαιδευτικών Α.Ε.Ι.

Τι σημαίνει «είμαι καθηγητής Πανεπιστημίου»;

Τύποι μαθητών – φοιτητών

Κριτήρια καλού διδάσκοντα

Κριτήρια καλού μαθητή – φοιτητή

Οι φήμες και οι πληροφορίες γύρω από την Εκπαίδευση και τους διδάσκοντες

Ένα μικρό ιστορικό παράδειγμα

Η ψυχική και σωματική κόπωση των εκπαιδευτικών (μικρο- και μακρο-χρόνια)

Ο ρόλος των Παιδαγωγικών Σχολών

Το να είναι κάποιος καλός σε κάτι, σημαίνει απαραίτητα ότι είναι και καλός εκπαιδευτικός;

Πρώτες – βασικές ενέργειες

 

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Διακρίσεις οργανώσεων μαθήματος

Σκηνοθεσία-οργάνωση όλου του εξαμήνου

Τα πριν το μάθημα

Τα «μετά» το μάθημα

Μια μετάβαση από το «έξω» στο «μέσα» και αντιστρόφως

Υποδομή αίθουσας

Τα πέριξ της αίθουσας

Η νέα τεχνολογία: τηλεκπαίδευση

Ηλεκτρονικά μέσα διαχείρισης μαθημάτων (e-classes και e-learning)

Να διδάξει πολλά ή λίγα;

Παράθεση πηγών και ημερομηνιών

Διδασκαλία και εποπτικά μέσα

Εσωτερική οργάνωση του μαθήματος

Τύποι διδασκόντων

Τύποι μαθημάτων και εξάπλωση φήμης

Πώς μοιράζει το χρόνο ενός μαθήματος ο καθηγητής/δάσκαλος;

Να κρατάει πολύ ή λίγο το μάθημα;

Διάρκεια διαλείμματος

Διδασκαλία και τιμωρίες

Πιθανοί τρόποι επίδειξης αδιαφορίας από πλευράς μαθητών/φοιτητών

…Και αντιδράσεις διδασκόντων

Επιδόσεις μαθητών/φοιτητών

Παρουσίες ή μη;

Μόνιμη ικανότητα ή όχι;

Τα κουδούνια «τραγουδούν» ακόμη…

Ο καθηγητής «νάρκισσος»

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ/ΦΟΙΤΗΤΕΣ

Πρώτο συστατικό: η αγάπη

Διακρίσεις σχέσεων

Όχι πάντα μάθημα

Οι αυστηροί εκπαιδευτικοί

Πόσες και τι είδους ερωτήσεις μέσα στο μάθημα;

Παρακολουθούν ή όχι;

Τι κάνει ο καθηγητής όταν οι φοιτητές του ασχολούνται με το κινητό;

Στάσεις σώματος μαθητών/φοιτητών

Όταν οι μαθητές και φοιτητές μιλούν μεταξύ τους

Πόσες εργασίες;

Μάτια παντού!

Να δίνει τον λόγο σε όλους – Σημασία σε όλα τα υψωμένα χέρια!

Ταχύτητα και μέγεθος πρόσληψης

Διαφορές ευφυΐας

Οι φιλοφρονήσεις

Πού σταματάει η κάθε πλευρά;

Οι επαναλήψεις

Να δίνουν θάρρος;

Κάντε ησυχία!

Φυσικές ή τεχνητές αντιδράσεις των μαθητών ή φοιτητών

Η ανθρωπογεωγραφία της τάξης

Οι αποχωρήσεις

Συμμετοχή και βαθμολόγηση

Το «μετά»

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

Η ΦΥΣΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΑΙΘΟΥΣΑ

Η βελτίωσή του ως performer

Προλεγόμενα: Η αίθουσα ως σκηνή θεάτρου

Ο θεατρικός «ρόλος» του διδάσκοντα

Το σώμα του διδάσκοντα ως κατασκευή

Οι πέντε αισθήσεις στην υπηρεσία της διδασκαλίας

Η «lecture performance»

Δυο πιθανές «οδοί»

Πώς μπαίνει στην αίθουσα;

Ντύσιμο

Υποκατηγορίες σωματικής έκφρασης

Κίνηση μέσα στην αίθουσα

Να παίζει ρόλους;

Εκφράσεις προσώπου

Ακοή

Κινητικότητα χεριών

Ομιλία: Διάφορες παράμετροι

Συνδυασμός ταχύτητας ομιλίας και κίνησης σώματος

Το βλέμμα

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι

Το ερωτηματολόγιο κατάταξης εκπαιδευτικών

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ

Απόψεις φοιτητών για τα ελληνικά πανεπιστήμια

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Στο βιβλίο αυτό γίνεται μια προσέγγιση της έννοιας της διδασκαλίας ως performing action. Συγκεκριμένα μελετώνται οι δυνατότητες να εξελιχθεί ένας εκπαιδευτικός σε έναν performer, σε σημείο που με τις πολλαπλές ενέργειές του εντός της αίθουσας να μπορεί να προσελκύει, για όση ώρα χρειαστεί, το ενδιαφέρον των μαθητών του.

Αναλύονται, λοιπόν, έννοιες όπως κίνηση χεριών-σώματος, ανάσες, βλέμματα, φωνή, επαφές κάθε είδους με μαθητές, χρήση εποπτικών μέσων, κατανομή χρόνου κ.ά. Εξετάζεται το τι πρέπει να αποκτήσει ως εφόδια ο εκπαιδευτικός ώστε να καταστεί ελκυστικός την ώρα της διδασκαλίας, προκειμένου αφενός να γίνονται κατανοητά όσα λέει από όσους τον ακούν ή βλέπουν και αφετέρου να μην τους κουράζει στη διάρκεια των εισηγήσεών του.

Η διδασκαλία εδώ εννοείται σαν μια performance, κατά τη διάρκεια της οποίας ο διδάσκων οφείλει να κάνει ό,τι μπορεί ώστε να αποτελέσει πόλο έλξης για τους φοιτητές/ακροατές/θεατές του. Δηλαδή αφενός να μάθουν όλα όσα υπάρχουν στη διδακτέα ύλη, αλλά και να μην κουραστούν παρακολουθώντας τον.

Το ανά χείρας βιβλίο, λοιπόν, χωρίζεται σε τρεις μεγάλες ενότητες:

α. Τα οργανωτικά ζητήματα, που διακρίνονται σε γενικά –όλου του έτους ίσως και όλης της καριέρας ενός καθηγητή– και ειδικά σε ένα μάθημα ή μια μικρή σειρά μαθημάτων.

β. Τις ανθρώπινες σχέσεις του δασκάλου/καθηγητή με τους μαθητές/φοιτητές του εν ώρα μαθήματος.

γ. Τα σωματικά δεδομένα ενός καθηγητή/δασκάλου σε μια αίθουσα –σε αυτά περιλαμβάνονται και τα περί φωνής, βλεμμάτων, αναπνοών, ένδυσης κ.λπ.

Έτσι, οι σελίδες που ακολουθούν χωρίζονται σε τρία μέρη, τα οποία έχουν τους εξής τίτλους:

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Προγραμματισμός και οργάνωση μαθήματος.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Σχέσεις του εκπαιδευτικού με τους φοιτητές.

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: Η φυσική παρουσία του εκπαιδευτικού μέσα στην αίθουσα. […]

 

 

[…] Το να μετατραπεί ένας διδάσκων σε έναν show-man δεν είναι εύκολη υπόθεση. Απαιτεί έξοχες υποκριτικές δυνατότητες, φαντασία στην κίνηση και τον λόγο και, κυρίως, σωματική αντοχή, μια και άλλο είναι το να διδάσκεις μετωπικά (πολλές φορές διαβάζοντας μέσα από ένα βιβλίο ή lap-top) και άλλο το να υποδύεσαι περισσότερους του ενός ρόλους και να κινείσαι σε μια αίθουσα. Πολλοί παιδαγωγοί λένε ότι το να διδάσκεις ισοδυναμεί με ένα είδος θεατρικής υπόδυσης κι αυτό είναι σωστό, μια και αλλιώς συμπεριφέρεται ένας δάσκαλος στο σπίτι του και αλλιώς στην τάξη (Τσιάμης: 2017). Όμως σ’ αυτή την περίπτωση πρόκειται για έναν ρόλο, πράγμα σύνθετο, πολύπλοκο και απαιτητικό. Σημειωτέον ότι εδώ μπορούμε να έχουμε εφαρμογή τεχνικών δραματοποίησης (Σέξτου: 1998) μια και, σύμφωνα με τους θεατρικούς κανόνες, δράμα (=δράση θεάτρου) έχουμε ακόμη κι όταν υπάρχει μόνον ένας ηθοποιός επί σκηνής.

Τι ρόλο παίζει η ηλικία και η σωματική κατάσταση των δασκάλων και καθηγητών; Πολλοί λένε ότι η μεγάλη ηλικία είναι εμπόδιο για ένα αποτελεσματικό μάθημα, άλλοι πάλι λένε ότι αυτή συνοδεύεται από την εμπειρία, η οποία αντισταθμίζει την έλλειψη σωματικής και πνευματικής δύναμης. […]

 

 

Υπάρχει ο ορισμός «lecture performance» που ακούγεται ή διαβάζεται τα τελευταία χρόνια όλο και πιο συχνά. Η διδασκαλία, κατά μια έννοια, είναι μια θεατρική Τέχνη. Τα όρια μεταξύ Τέχνης και Παιδαγωγικής είναι σε πολλές περιπτώσεις δυσδιάκριτα.

Οι γνωστές και συνηθισμένες μορφές διαλέξεων και μαθημάτων σήμερα τείνουν να αντικατασταθούν από θεατρικούς τρόπους διδασκαλίας, που έχουν ως αποτέλεσμα την προσωπική, ενεργή, και ταυτόχρονα πιο αντιληπτή από τους μαθητές μετάδοση της γνώσης (Τσιάμης: 2017). Παράλληλα σε καλλιτεχνικές solo performances (τους περίφημους θεατρικούς μονόλογους) συναντάμε όλο και συχνότερα την παιδαγωγική διάσταση, δηλαδή διάφορες μορφές διδασκαλίας, ως αναπόσπαστο μέρος της καλλιτεχνικής εργασίας ή τουλάχιστον τη διάθεση αναζήτησης μιας καινούριας γνώσης.

Στη solo performanceπεριλαμβάνονται το αρχικό θέμα, η ιδέα, η ανάλυση, ο απλός αυτοσχεδιασμός, η δυναμική ενέργεια, η σύνθεση των επί μέρους και η τελική παράσταση (Bigge-Shermis, 2012: 66). Περιλαμβάνονται επίσης η απόκτηση μεθόδων εργασίας που αφορούν στο καθένα από αυτά, αναπτύσσοντας τη δημιουργικότητα και τον επαγγελματισμό του εκπαιδευτικού.

Εφαρμόζοντας τα ανωτέρω, μπορούμε να εξετάσουμε τη συσχέτιση αυτών των αρχών στη δημιουργία μιαςlecture performance, δηλαδή στην οργάνωση ενός μαθήματος ή μιας εκπαιδευτικής δράσης με πρακτικό χαρακτήρα, επικεντρωνόμενοι στην παιδαγωγική τους διάσταση και στις ιδιαίτερες απαιτήσεις τους. […]

 

 

[…] Δυο είναι οι πιθανές γενικές οδοί του εγχειρήματος να γίνει το κάθε μάθημα ελκυστικό: α) ο ίδιος ο δάσκαλος ή καθηγητής, μόνος του, να χρησιμοποιεί θεατρικές τεχνικές για τη μετάδοση ενός μαθήματος, β) οι ίδιοι οι μαθητές, με δική τους πρωτοβουλία μεν, αλλά και με την προτροπή και υποβοήθεια του δασκάλου, να χρησιμοποιούν θεατρικές τεχνικές για να μάθουν ένα μάθημα (Σέξτου, 1998). Οι δύο αυτές οδοί είναι πιθανόν να διασταυρωθούν κάποια στιγμή στη διάρκεια μιας σχολικής χρονιάς –δηλαδή να χρησιμοποιούν το θέατρο ως στήριγμα διδασκαλίας και ο δάσκαλος και οι μαθητές– όμως για λόγους καλύτερης κατανόησης των όσων γράφονται εδώ, θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε ξεχωριστά τις δύο αυτές περιπτώσεις.

Στην πρώτη, ο δάσκαλος μετατρέπεται σε έναν showman, έναν ηθοποιό επιπέδου one-man-show και υποδύεται περισσότερο από ένα ρόλους, όσους απαιτεί το κάθε μάθημα ή όσους ο ίδιος νομίζει ότι απαιτούνται για την βέλτιστη κατανόηση του μαθήματος εκ μέρους των μαθητών (Παπαδόπουλος, 2007: 41). Είναι φυσικό ότι δεν είναι εύκολο, ακόμη και σε ταλαντούχους επαγγελματίες ηθοποιούς, να παίζουν αυτοσχεδιαστικά πάνω σε κείμενα μη θεατρικά. Έτσι γίνεται ολοφάνερη η ανάγκη να μετατραπούν τα σχολικά κείμενα σε θεατρικά, δηλαδή με την εισαγωγή διαλόγων ή δραματικών καταστάσεων ή την εξ ολοκλήρου νέα συγγραφή καινούργιων σχολικών κειμένων, ειδικά γραμμένων για τη θεατρική τους απόδοση (Γραμματάς, 2003: 442). Αυτές οι συγγραφικές απόπειρες πρέπει φυσικά να αναληφθούν από πεπειραμένους θεατρικούς και παιδαγωγούς συγγραφείς, μετά από συνεννόηση με το Υπουργείο Παιδείας.

Στο θέμα της ειδικής εκπαίδευσης των καθηγητών για τη διδασκαλία εντός της αίθουσας, αναρωτιόμαστε τι θα μπορούσε να γίνει από πλευράς τόσο των Σχολών, όσο και από τους ίδιους τους φοιτητές ώστε να γίνουν πολύ καλοί στη διδασκαλία (Altrichter – Posch – Somekh, 2001: 228). Οι λεγόμενες καθηγητικές Σχολές μέχρι σήμερα περιορίζονται στο να διδάσκουν θεωρητικά τις αρχές της Παιδαγωγικής, μέσα από βιβλία και κείμενα. Οι δε φοιτητές-αυριανοί καθηγητές ή δάσκαλοι δεν κάνουν τίποτε για να βελτιωθούν, θα λέγαμε μάλιστα πως δεν αντιλαμβάνονται το σε ποιο επάγγελμα θα εργάζονται σε λίγο καιρό (θα έχουν μεγάλες δυσκολίες ακόμη και στο να κοιτούν στα μάτια τους μαθητές ή φοιτητές τους εν ώρα μαθήματος).

Σαν ξεκίνημα, η πρώτη ενέργεια θα έπρεπε να γίνει με ειδικά μαθήματα παιδαγωγικής όπου οι φοιτητές θα παίρνουν τη θέση του καθηγητή και θα διδάσκουν, παρουσία ενός ειδικού παιδαγωγού, ώστε να βελτιωθούν σαν οντότητες μέσα σε μια αίθουσα. […]

Ο Σταμάτης Γαργαλιάνος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.Στο Πανεπιστήμιο PARIS-IX – Dauphine εκπόνησε διδακτορική διατριβή (1988-1994). Στο Πανεπιστήμιο PARIS-III – Sorbonne Nouvelle τελείωσε τις βασικές σπουδές Θεατρολογίας (1985). Συνέχισε με δεύτερο πτυχίο Θεατρολογίας, την επόμενη χρονιά, (1986- πτυχίο Maitrise).Στη συνέχεια και στο ίδιο Πανεπιστήμιο ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές θεατρολογίας τις οποίες τελείωσε με επιτυχία την επόμενη χρονιά (1987 – D.E.A.). Είναι πτυχιούχος Α.Β.Σ.Θ. (νυν Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) (Οργάνωση-Διοίκηση Επιχειρήσεων) (1980). Είναι κάτοχος Μάστερ (D.E.A.) κοινωνιολογίας-οικονομίας (Developpement et Civilisation) στο Πανεπιστήμιο PARIS – II (Pantheon) (1988).