Προλογικό σημείωμα

     Λίγο πριν τελευτήσει το δίσεκτο 2008, βαθιά απογοητευμένος για όσα δεινά συνέβησαν στον ταλαίπωρο τούτο τόπο, σημείωνα στα χαρτιά μου με περισσή περίσκεψη μα κι αιδώ, ανασύροντας στη μνήμη μου λόγια του ελληνολάτρη ποιητή Φρειδερίκου Χέλντερλιν από το ποίημά του Άρτος και Οίνος (Brot und Wein), που έγραψε πριν δύο αιώνες:

«…Ευλογημένη Ελλάδα, εστία των επουράνιων όλων, αυτά που ακούσαμε είναι σωστά;…»

     Τι θλίψη, τι ντροπή, τι απελπισία. Είμαι βαθιά απελπισμένος, γιατί είναι σίγουρο πως σε λίγο καιρό ο Συνέλληνας θα έχει σχεδόν ξεχάσει όλα τα θλιβερά κι αποτρόπαια που έλαβαν χώρα στην …ευλογημένη Ελλάδα, αφού κάποιος αρχηγέτης θα αναλάβει την ευθύνη για τα επισυμβάντα και θα μας …λυτρώσει!

     Συνάνθρωποι της Εσπερίας συμπαθάτε μας! Αυτά που ακούσατε και είδατε είναι αληθινά. Φαίνεται πως το ιερό πνεύμα της Αρχαίας Ολυμπίας μας εκδικείται. Η ψυχή μας καψαλίστηκε!

     Τέτοιες θλιβερέςς σκέψεις κι ανάλογα συναισθήματα με διακατείχαν, και έτσι βρήκα πάλι διέξοδο μπαίνοντας στον κόσμο των παιδικών και εφηβικών μου χρόνων - τι υπέροχη καταφυγή! - και επέλεξα μερικά παλιά διηγήματά μου με άρωμα και χρώμα εκείνης της εποχής κι αποφάσισα να τα αφήσω να βγουν στο φως, να περπατήσουν πάνω στις τανυσσόμενες μέρες μου, να διαβούν το Ρουβίκωνα των παθών μου, να αφυπνίσουν τις ολοφυρόμενες μνήμες, να εξωπετάξουν πέρα μακριά στα ακροούρανα τους επερχόμενους εφιάλτες, ενώ έχει καεί μέσα μου το aleajacta est!

     Αλλιώς είχα υπολογίσει να πράξω, αλλά ποιος ξέρει, ίσως κάποια αδήριτη δική μου ανάγκη μου το επέβαλε. Όπως πρόσφατα σημείωνα, είχα υποσχεθεί στον εαυτό μου να προτάξω τους Αντιστασιακούς Γερμανούς Ποιητές, Ελβετούς και Νέγρους Ποιητές, αφήνοντας κατά μέρος πολλά μου μυθιστορήματα, όπως και εκατοντάδων σελίδων ποιητικό έργο σημαντικών Ποιητών - κύρια Ευρωπαίων - αλλά και δοκιμιακό, πολιτιστικό κ. ά., ωστόσο οφείλω να πω, πως τον περασμένο χρόνο δεν μπόρεσα να γράψω κάτι σημαντικό κι αυτό με απασχολεί πιο πολύ αυτή την ώρα. Τέλος, να δηλώσω εξ αρχής, πως στο σώμα των διηγημάτων αυτής της συλλογής ενέταξα τρία διηγήματα, που δεν ανήκουν σε αυτή την ενότητα, όπως είχα πράξει και στην προηγούμενη συλλογή Δραμπάλα των Θεών, αφού με κατατρέχουν κάποιες ενοχές για ένιες παγιωμένες μνήμες μου…

     Χολαργός Αττικής, Φεβρουάριος 2009

     Σωτήρης Ε. Γυφτάκης

«ΤΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΗ Ε ΓΥΦΤΑΚΗ»

Του Γιάννη Κυριακάκου

Ο Γυφτάκης είναι ποιητής  με τον πιο κατηγορηματικό  τρόπο που μπορεί κάποιος  να εννοεί την ποιητική ιδιότητα. Πρόκειται πραγματικά για μια,  ουσιαστικά  ποιητική ιδιοσυγκρασία γεμάτη πάθος, ένταση  και μουσική. Μιλώ για τα διηγηματικά του αριστουργήματα . Έτσι κι αρχίσεις  να διαβάζεις  τρεις γραμμές , είναι αδύνατον να αφήσεις το βιβλίο από τα χέρια σου . Δίνει  σ΄ αυτές τις ολοπόρφυρες καυτές σελίδες  το βαθύτερο  εσώψυχο κόσμο  της παιδικής κι εφηβικής του ηλικίας . Βλάστησε  τότε και ωρίμασε  με ένα σφρίγος, που δεν πρόκειται να τον εγκαταλείψει ποτέ, καθώς αναβλύζει  από μέσα  του πλούσιο ως ζέον ύδωρ λογοτεχνικής δημιουργίας. Τώρα που γράφω αυτές τις γραμμές δεν ξέρω την ηλικία του , αλλά στις σπαρταριστές  διηγήσεις  του, ξεχνάς τον χρόνο που κυλάει γύρω σου  και μέσα σου και απογειώνεσαι έξω από την φθορά. Ο συγγραφέας καθώς αναπτύσσει  γεμάτος φωτιά τα επεισόδια , μεταβάλλει τη γήινη  σκληρή εμπειρία  των γεγονότων σε ένα επίπεδο υπεργήινο. Κι εδώ    είναι που τον λέω ποιητή. Αυτό επειδή  τα ρεαλιστικά, ωμά γεγονότα τα δίνει με ταυτόχρονη  προέκταση και υπέρβαση  της εμπειρίας αυτής , που παρασύρει  και ανυψώνει  τον αναγνώστη  στην ατμόσφαιρα  της μαγευτικής αγαλλίασης. Με κάθε του διήγημα ο Σωτήρης Γυφτάκης  τη σκληρή ωριμότητα της καθημερινότητας  την οδηγεί πλαστικά  κι επιδέξια  σε ένα δικό του  ονειρικό Σύμπαν παρ΄ όλο τον αμείλικτο  ρεαλισμό που  χαρακτηρίζει τα γεγονότα  που αφηγείται. Έχει έναν Έρωτα  με τη φύση  και το ηλιόφωτο της υπαίθρου. Με λίγα λόγια , χωρίς φλύαρες  μακροσκελείς  περιγραφές , δίνει την πιο ειδυλλιακή εικόνα του τόπου του σε μια μόνο πρόταση ή παράγραφο. Μπορεί και βλέπει μεταφυσικά τα δέντρα, τα ζώα, τους λόφους και τα πουλιά. μέσα από τα μάτια του και τη συνείδησή του, προκύπτει ότι  το ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΟ  του υπαγορεύει.. Δεν το ξέρει αυτό, ίσως αν το  συνειδητοποιούσε  να μην το ενέκρινε. Όμως βγαίνει από μέσα του ατόφιο , έτσι αυθεντικό, όπως το νερό  της πηγής  από τις ρίζες  του μεγάλου βράχου, ή του βουνού. Δίνει τις εικόνες του με τον πιο ρεαλιστικό τρόπο και χαρακτήρα. Κι όμως από την ωμή αυτή του ειλικρίνεια, προκύπτει  μια καθαρή  ουσία ποιητικών  διαστάσεων . Νομίζει ότι την δημιουργεί με την φαντασία του. Όμως όχι. Η ουσία αυτή ενυπάρχει στα ίδια τα γεγονότα σαν κύρια πλευρά  κι άμα βρεθεί ο ταλαντούχος άνθρωπος  διαπερνάει τις πιθανές  αντιστάσεις  και αναδίδει τη λυρική  και μερικές φορές δραματική  ατμόσφαιρα  που χαρακτηρίζει τη ζωή. Προκύπτει τότε ένας Παράδεισος, δηλαδή το έργο  Τέχνης  που είναι φτιαγμένο  από τα ίδια εκείνα  στοιχεία  που είναι φτιαγμένη  και η κόλαση Και συχνά αυτό δεν το ξέρει, δεν το συνειδητοποιεί δηλ. ούτε ο ίδιος ο δημιουργός . Στα διηγήματα του Γυφτάκη έχουμε  μια αδιάπτωτη  σειρά από σπινθηροβόλα επεισόδια και σχεδόν φωτογραφικά ενσταντανέ που όπως είπαμε και πριν,(αλλά χρειάζεται να επαναλάβουμε ), ο συγγραφέας τα έχει βιώσει  άμεσα, όμως του ξεφεύγει και τα μεταπλάθει σε λυρικά επιτεύγματα , ενσωματώνοντας τα στο χώρο της ποιητικής πεζογραφίας.

Ισχυρίζεται ότι μερικά πρόσωπα, ή μερικές πράξεις, τις έχει φανταστεί και τα έχει εντάξει για την αρχιτεκτονική της αφήγησης . Του απαντούμε ότι όλα τα πρόσωπα είναι η εσωτερική του ατμόσφαιρα και όλα τα γεγονότα είναι  η ψύχα της ψυχής του. Ψυχολογικά όλα είναι αυθεντικά, επομένως πραγματικά.  Όπως ο ζόφος και η πικρία, ακάμα και η αγανάκτηση που εκφράζει μερικές φορές για τον σκληρό δάσκαλο λ.χ., τελικά υπερβαίνονται την ίδια στιγμή από το σπαρταριστά ζωντανό περιγραφικό ύφος του κι επομένως καθαίρωνται. άγιες λέμε  τότε, είναι οι στιγμές  των παιδικών και εφηβικών  του ταλαιπωριών. Έχουμε εδώ σε κάθε διήγημα μια εξομολόγηση προσωπική, δεδομένου ότι όλα τα γεγονότα αφορούν τη σκληρή παιδική εποχή του. Τώρα που τα γράφει όμως, ανασκοπεί ώριμος πια και προβαίνει διακριτικά σε αρκετές επανεκτιμήσεις. Προλαβαίνει σε ένα, ίσως δύο σημεία να μιλήσει και για τον θάνατο με λίγες γραμμές μόνον, αλλά αυτές πολύ σοβαρές. Και τότε οι κάποιες αποκαλυπτικές επικοινωνίες του με τον Ήλιο και με το σούρουπο βρίσκουν(αδιόρατα βέβαια) τη μεταφυσική τους διάσταση, που ίσως δεν την ενέκρινε με το νου, όμως του προκύπτει ποιητικά.  Όλα αυτά προκύπτουν τώρα που το βάρος των ετών έχει αυξήσει την ευαισθησία και αναγκάζει τον συγγραφέα  να επεκτείνει την Ηλιακή- λυρική μεταφυσική σε σεληνιακό-στοχαστικό κι ενδόμυχο  καθρέφτισμα. Σοφό κέρδος αλήθεια αυτό, που το δίνει το σκληρό παιχνίδι της ζωής στον πραγματικά ώριμο δημιουργό. Η μνήμη όμως και η αξία της παρελθούσης  παιδικής εμπειρίας δε δένει τον συγγραφέα  στη φωτογραφική, νεκρή περιγραφή της ούτε  τον οδηγεί στην πλήξη της τυπικής επανάληψης. Βέβαια όλα τα διηγείται ως ΤΟΤΕ, αλλά η ποιητική τους περιγραφή  και κυρίως η σύγχρονη ώριμη θεώρηση τους τα μεταβάλλει σε σπαρταριστό, αυθεντικό ΤΩΡΑ. Είναι αυτό που δίνει τόσο έντονο ενδιαφέρον  στα ασήμαντα αυτά γεγονότα του άγνωστου σχεδόν χωριού της Κυπαρισσίας. Το αισθησιακό μεράκι του συγγραφέα κορφολόγησε βλέπεις αποκαλυπτικές στιγμές  της παιδικής ψυχής υπέροχα ψυχολογημένες…

Έχουμε λοιπόν στα διηγήματα του Γυφτάκη  στιγμές θριάμβου της παιδικής του ηλικίας και ταυτόχρονα στιγμές κάμψης, απελπισίας και συντριβής Και όλα δίνονται με συχνά κρεσέντα  που δείχνουν   ότι και σήμερα ο συγγραφέας προβαίνει σε απεγνωσμένη αναζήτηση παρηγοριάς σε παλιές, ευτυχισμένες μνήμες.. Και τότε ο Σωτήρης Γυφτάκης με τα διηγήματά του»πετάει ψηλά και μοιράζει δωρεάν την ψυχή του», όπως λέει ο Έλιοτ! Έχει ο συγγραφέας στην τεχνική  στην ανάπτυξη κάθε προτάσεως  που δεν φαίνεται να προέκυψε από καλλιέργεια. Πρέπει να βγαίνει ατόφια από την ουσία του Είναι του. Πράγμα που νομίζω δεν το επιτυγχάνει στους στίχους του, όταν εμφανίζεται ως ομοιοκατάληκτος ποιητής. Στο διήγημα όμως είναι Ανεπανάληπτος. Τέτοιοι άνθρωποι σαν κι αυτόν, ζούνε χωρίς να το ξέρουν  στο δικό τους ηλιακό σύστημα. Έτσι ο Γυφτάκης  μας υψώνει   στην ομορφιά της λυρικής και συχνά δραματικής του περιγραφής και μας γεμίζει συγκίνηση  συναρπαστική. Αυτό είναι σίγουρα η Τέχνη του ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ!

Γεννήθηκε στο ορεινό χωριό Ραφτόπουλο Μεσσηνίας και φοίτησε στα γυμνάσια Κυπαρισσίας - Φιλιατρών και Β΄ Αθήνας. Υπηρέτησε στις καταδρομές και για λίγους μήνες δούλεψε ως ασυρματιστής στα καράβια.

Εργαζόμενος νυχτερινές βάρδιες σε εργοστάσια της Γερμανίας, σπούδασε φιλοσοφία και παιδαγωγικά και επιστρέφοντας στην Καλαμάτα ίδρυσε φροντιστήριο ξένων γλωσσών (1966-1982).

Υπηρέτησε ως προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και μορφωτικός ακόλουθος στην Ελληνική Πρεσβεία στην Πράγα ως συντονιστής ύλης των ενημερωτικών και ειδικών δελτίων Τύπου της Γεν. Γραμματ. Τύπου & Πληροφοριών. Μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς της Καλαμάτας το 1986, εργάστηκε ως υπεύθυνος σε θέματα Τύπου και Δημοσίων Σχέσεων στη Νομαρχία Μεσσηνίας, απ΄ όπου παραιτήθηκε το 1990 αν και εργαζόταν με σύμβαση αορίστου χρόνου.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ΄90 ζει μεταξύ Πολωνίας και Ελλάδας.

Άρχισε να γράφει από τα μαθητικά του χρόνια κυρίως ποίηση και το πρώτο του βιβλίο εκδόθηκε το 1965˙ για μια τριακονταετία όμως δεν έγραψε παρά ελάχιστα ποιήματα.

Ουσιαστικά καταπιάστηκε με το γράψιμο το 1996, όντας ευρισκόμενος στην Πολωνία. Ασχολήθηκε περισσότερο με τη μελέτη και τη μετάφραση ποιητών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ παράλληλα ξεκίνησε να γράφει μυθιστορήματα, θεατρικά, δοκίμια, επιφυλλίδες και διηγήματα.

Το μεγαλύτερο μέρος των έργων του παραμένει αδημοσίευτο. Έχει γράψει ως σήμερα γύρω στα 100 διηγήματα, 7 μυθιστορήματα, 2 θεατρικά, μελέτες, δοκίμια, πολιτιστικά κείμενα και μεταφράσεις, όπως: Γερμανίδες ποιήτριες του Νέου Κύματος, Γερμανοί ποιητές και μεμονωμένα ευρύτερο ποιητικό και θεατρικό έργο των: Ιβάν Γκολ, Κλέμενς Μπρεντάνο, Νοβάλις, Ν. Λενάου, Φρίντριχ Ρύκερτ, Έντουαρτ Μαίρικε, Στέφαν Γκεόργκ, Σαντόρ Πετέφι, Αλεξάντερ Κλούνγκε, Χάινερ Μύλερ, Χάινριχ Χάινε κ.ά.   

Είναι μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, στην οποία υπήρξε αντιπρόεδρος του Πειθαρχικού Συμβουλίου και της Επιτροπής Κρίσης Νέων Μελών. Κατά καιρούς συνεργάστηκε με επαρχιακές εφημερίδες και περιοδικά.