Πρόλογος
Είκοσι πέντε χρόνια συμπληρώνονται φέτος, από τότε που έφυγε για πάντα από τη ζωή, ο ποιητής Κώστας Πηγαδιώτης, μια ξεχωριστή φωνή των νεοελληνικών γραμμάτων.
Ο Πηγαδιώτης γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1915 και ήταν ο πρωτότοκος γιος μιας πολυμελούς και φτωχής οικογένειας με αρχές και με "αγάπης περιθώρια πλατιά."
Τα πρώτα, αξέχαστα χρόνια της ζωής του, τα έζησε δίπλα στη θάλασσα, αλλά και μέσα στα περβόλια με τους ανθισμένους κήπους, της τότε πανέμορφης Καλαμάτας. Σε μια περιοχή που η βλάστηση οργιάζει, από το εύφορο χώμα, το άφθονο νερό και το ζεστό ήλιο. Και από πάνω τους να στέκει αγέρωχος ο Ταΰγετος: "Ξεσκούφωτος μ’ ολόλευκα μαλλιά και κάπα βαθυπράσινη στους ώμους... βιγλάτορας και φράχτης σε τούτην άκρια του Μοριά."
Τελειώνοντας το γυμνάσιο, θα αναγκαστεί να φύγει από τη γενέτειρά του, για να εγγραφεί στην Πάντειο Σχολή. Δεν ολοκλήρωσε όμως τις σπουδές του, γιατί στο μεταξύ πέτυχε, μετά από διαγωνισμό, να διοριστεί στην Αγροτική Τράπεζα, όπου είχε μια λαμπρή σταδιοδρομία και γνώρισε όλες τις πτυχές της δημοσιοϋπαλληλικής ζωής.
Με το ξέσπασμα του Ελληνο-Ιταλικού πολέμου, ο ποιητής δεν έπιασε "του φόβου και της φρόνησης τ' άνανδρα στασίδια", θα πάει στο μέτωπο, να πολεμήσει για την πατρίδα και θα επιστρέψει τραυματίας πολέμου. Για να γράψει αργότερα: "Σ' αυτήν την όμορφη πατρίδα του Ήλιου θυγατέρα πολύ πικρός ο θάνατος εκτός όταν σε βρει να την υπερασπίζεις." Μια σειρά από θαυμάσια αντιπολεμικά ποιήματα θα γεννηθούν από αυτή του την εμπειρία.
Ο Πηγαδιώτης ήταν αναμφίβολα γεννημένος ποιητής. Εμφανίστηκε καθυστερημένα στα ελληνικά γράμματα, λόγω των εμποδίων της καθημερινής ζωής, που κλείνουν τον δρόμο των αληθινών δημιουργών και στάθηκε ακόμα πιο άτυχος γιατί έφυγε νωρίς από τη ζωή, το έτος 1987.
Στην εικοσάχρονη πνευματική του πορεία κυκλοφόρησε τις εξής ποιητικές συλλογές:
«Δρόμοι χωρίς άσφαλτο» 1966
«Περιπλάνηση» 1968
«Αγνώστου διαμονής» 1970
«Οι αποσκευές» 1972 και 1974
«Η λεωφόρος» 1974
«Ανισόπεδη διάβαση» 1977
«Το άλλοθι» 1980
«Σε ανύποπτο χρόνο» 1983
«Το γραμματοκιβώτιο του αργότερα» 1985
«Χωρίς διαιτητή» 1988 (Συλλογή που κυκλοφόρησε μετά το θάνατό του, από τη σύζυγο του Βάσω και το γιό του Νίκο Πηγαδιώτη.)
Ο Πηγαδιώτης ήταν ένας μεγάλος ποιητής, από αυτούς που οριοθετούν την εποχή τους με στίχους που εκφράζουν την ουσία της ζωής, μέσα από τις πολλές και διάφορες εκφάνσεις της. Λεπτός, τρυφερός, συμβολικός, δίνει ουσία και στα πιο καθημερινά πράγματα, που έχουν επιπτώσεις στη ζωή των ανθρώπων.
Αν δεν έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό, είναι γιατί δεν εντάχθηκε σε πολιτικούς και εκδοτικούς κύκλους για να προβληθεί. Έζησε αποτραβηγμένος μακριά από κάθε δημοσιότητα. Δε ζήτησε τίποτα από κανέναν. Είχε κάποια πράγματα να πει, να τραγουδήσει, να γελάσει και καμιά φορά να κλάψει. Γράφει κάνοντας τον απολογισμό της ζωής του: "Μ' ένα παλιό μαχαίρι, που κόβω το ψωμί, στο δέντρο χάραξα της ποίησης,το άλφα και ωμέγα μιας ζωής."
Όσοι τον γνωρίσαμε, ή ήρθαμε σε επαφή με το έργο του, τον ευγνωμονούμε για τη μεγάλη ποιητική κληρονομιά που μας άφησε.
Γράφει γι' αυτόν ο γνωστός λογοτέχνης, Μιχάλης Σταφυλάς: «Η ποίηση του Πηγαδιώτη αποτελεί σταθμό στον έντεχνο ελληνικό λόγο. Ο στοχασμός κι ο σαρκασμός συχνά συνυπάρχουν, όπως και τα βέλη ενάντια στις ασχήμιες της ζωής. Ο ίδιος σαν άνθρωπος ήταν μια από τις σεμνότερες παρουσίες στο χώρο της νεοελληνικής ποίησης, με έργο που στοχεύει στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Τα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου γίνονται δικά του. Βρίσκεται στην καρδιά των γεγονότων και εύχεται μέσα από τους στίχους του να γίνει ο σημερινός άνθρωπος πιο λογικός.
Το κοινωνικό ψεύδος που έγινε τρόπος ζωής των σύγχρονων ανθρώπων, το αποκαλύπτει χωρίς μεγαλοστομίες, ούτε καν κατηγόριες. Το καταγγέλλει με ποιητική ηρεμία:
"Της Αλήθειας το φάρμακο" αποσύρθηκε ως ακατάλληλο και μόνο σε στίχους κυκλοφορεί.
Την ποίηση του Πηγαδιώτη είναι δύσκολο να την μιμηθεί κάποιος, ακριβώς γιατί το προσωπικό του ύφος είναι ανεπανάληπτο. Δεν υπάρχει στους στίχους του τίποτα περιττό, τίποτα επαναλαμβανόμενο. Όλα έχουν την φρεσκάδα της νωπής γραφής, πολιτογραφημένα στο σήμερα. Οι στίχοι του ως προς την τεχνική θυμίζουν αυτό που δίδασκαν οι αρχαίοι μας «Γράφε λίγα για πολλά κι όχι πολλά για λίγα».
Δεν νομίζω πως υπάρχει άλλος Έλληνας ποιητής πέρα από τον Πηγαδιώτη που να μετουσιώνει τόσο απλά και τα συγκλονιστικότερα γεγονότα. Πιστεύω πως εκφράζει με τη δυναμική του ταλέντου του, την γνησιότητα και την ταπεινοφροσύνη του αληθινού δημιουργού.
Ο Νίκος Καζαντζάκης είχε γράψει κάποτε: «Γιαπί είναι ακόμα ο κόσμος που χτίζεται. Σκύψε κι εσύ, πάρε μια πέτρα, για να υψωθεί αυτό το οικοδόμημα, που θα ζεσταίνει όλους τους ανθρώπους.» Ο Κώστας Πηγαδιώτης έβαλε πολλές πέτρες για να σηκωθεί ψηλότερα αυτό το οικοδόμημα του νου και της ψυχής.»