Το έργο το οποίο κρατάτε στα χέρια σας -αποτέλεσμα επίπονης και εκτεταμένης μελέτης- από την πρώτη του έκδοση, υπήρξε και παραμένει το μοναδικό σύ'γγραμμα που καταπιάνεται αποκλειστικά με τη φθο'γγολογική απόδοση των λέξεων της γλώσσας μας, καθώς και ενός μεγάλου ό'γκου δανείων-α'ντιδανείων που χρησιμοποιούμε σε αυτήν. Στόχος του η αποσαφήνιση-δι’αφύλαξη της ορθής προφοράς και η καταπολέμηση της κακοφωνίας, η οποία στις μέρες μας μαστίζει τη γλώσσα.

Το παρόν Λεξικό αποτελεί φυσική συνέχεια της «Αγωγής του Προφορικού Λόγου – Η Προφορά της Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας», γι’ αυτό και η απόδοση των λέξεων γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες και τις θέσεις που δι'ατυπώνουμε σε αυτήν μας τη μελέτη.

Η επιλογή των λέξεων δεν έγινε τυχαία, αλλά με κριτήρια ουσι’αστικά, δηλ. σύμφωνα με αυτές οι οποίες προφέρο'νται δι’αφορετικά απ’ ό,τι γράφο'νται (π.χ. γράφουμε: βαριά αλλά λέμε: βαργιά), με συνέπεια, πολλές φορές, να ενεδρεύει ο κίνδυνος του λάθους στην προφορά (π.χ.: μανιακός, συγκεντρώνοντας, α'ντί των ορθών μανι’ακός, συ'γκε'ντρώνο'ντας).

Το Λεξικό αποτελείται από δύο μέρη: στο πρώτο μέρος παρουσι’άζεται ο πρότυπος -για τη γλώσσα μας- τρόπος αποσαφήνισης της προφοράς, τον οποίο συστήσαμε το 1997 στην Αγωγή του Προφορικού Λόγου, και στο δεύτερο, αυτός που εισηγούμαστε στο υπόμνημά μας να ισχύσει στο γραπτό λόγο, με την πλήρη αξιοποίηση του τόνου και της αποστρόφου.

Χωρίς να δι’εκδικούμε το αλάθητο, ευελπιστούμε το εγχείρημά μας αυτό -όχι απλώς να έχει χρηστικό χαρακτήρα- αλλά να αποτελέσει κίνητρο για ακόμη περισσότερες μελέτες, ενέργειες και αναφορές, προκειμένου να αποκαλυφθεί η αξία του παραμελημένου Προφορικού Λόγου, η μουσικότητά του, η ηχητική και εννοιολογική του συνάφεια και ακρίβεια, η δύναμη, η τελειότητα και ο ατελεύτητος γλωσσικός πλούτος της Ελληνικής.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΛΕΞΙΚΟΥ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ-ΦΘΟΓΓΩΝ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
ΓΛΩΣΣΑΣ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΡΟΦΟΡΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΕΙΠΟΝΤΩΝ ΦΘΟΓΓΩΝ
ΤΗΣ ΑΛΦΑΒΗΤΟΥ

ΟΥ (ου)

ΓΓ (γγ) / ΓΚ (γκ)

ΜΠ (μπ)

ΝΤ (ντ)

ΤΖ (τζ)

ΤΣ (τσ)

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΜΒΟΛΩΝ

ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ ΟΡΩΝ

ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΩΝΗΤΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (ΔΦΑ), ΣΤΗΝ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΩΝ ΕΡΡΙΝΩΝ ΔΙΨΗΦΩΝ ΣΥΜΦΩΝΩΝ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Το άγμα (ŋ) στην απόδοση του έρρινου -ντ ή του λατινικού
συμπλέγματος -nt, ή πριν από τα δίψηφα -ντ, -τζ, -τσ

Η διττή παρήχηση (ŋm), αλλιώς το έρρινο χειλοδοντικό /μ/ (ɱ),
πριν από την απόδοση του έρρινου δίψηφου -μπ ή στην
απόδοση του λατινικού συμπλέγματος -mp

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

ΠΡΟΤΥΠΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΦΟΡΑΣ
ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Α

Β

Γ

Δ

Ε

Ζ

Η

Θ

Ι

Κ

Λ

Μ

Ν

Ξ

Ο

Π

Ρ

Σ

Τ

Υ

Φ

Χ

Ψ

Ω

ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΟ (ΑΓΙΩΝ-ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΩΝ-ΥΠΟΚΟΡΙΣΤΙΚΩΝ)

Α - Β

Β - Ε

Ε - Κ

Κ - Μ

Μ - Π

Ρ - Φ

Φ - Ω

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

ΤΟΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΦΟΡΑΣ
ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΕΙΣΗΓΗΣΗ - ΥΠΟΜΝΗΜΑ: ΕΝΑΣ ΤΟΝΟΣ (י) ΚΑΙ ΜΙΑ ΑΠΟΣΤΡΟΦΟΣ (’) ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΕΠΙΛΥΣΟΥΝ ΤΟ ΜΕΙΖΟΝ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΟΡΘΗΣ ΠΡΟΦΟΡΑΣ

Χειρόγραφο δείγμα με τον τόνο στο έיγκοιλο του πρώτου ψηφίου
του συיμπλέγματος

Το τονικό σύστημα και η αποσαφήνιση της προφοράς

Γιατί η αποσαφήνιση της προφοράς των δίψηφων συμφώνων
γγ / γκ, μπ και ντ είναι επιβεβλημένη

Παραδείγματα λέξεων με προερρίνωση

Παραδείγματα λέξεων με προφορά των λατινικών συיμπλεγμάτων
-mp, -nt

Παραδείγματα λέξεων χωρίς προερρίνωση

Υποδείγματα του τονικού συστήματος αποσαφήνισης της
προφοράς

Η Ορθοφωνία στο Παιδαγωγικό Τμήμα και στα Σχολεία

Σύνοψη Τονικού Συστήματος (χειρόγραφο δείγμα)

Πώς προφέρεται το άγμα (ŋ)

Η ΑΠΕΡΡΙΝΩΣΗ ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΑΛΟ ΟΛΙΣΘΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΗ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Οι ευיφωνικές συνηχήσεις είναι συνέχεια και αναπόσπαστο
κομμάτι της γλωσσικής μας παράδοσης

Η σπουδαιότητά τους στη γλώσσα μας

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΨΗΦΩΝ
ΣΥΜΦΩΝΩΝ, ΤΟΥ Σ(σ) ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΙΦΘΟיΓΓΩΝ ΠΟΥ ΑΡΧΙΖΟΥΝ ΑΠΟ Ι(ι)

ΛΕΞΙΚΟ ΠΡΟΦΟΡΑΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΤΟΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΔΙ’ΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ

Α

Β

Γ

Δ

Ε

Ζ

Η

Θ

Ι

Κ

Λ

Μ

Ν

Ξ

Ο

Π

Ρ

Σ

Τ

Υ

Φ

Χ

Ψ

Ω

ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΟ (ΑΓΙΩΝ-ΒΑΠΤΙΣΤΙΚΩΝ-ΥΠΟΚΟΡΙΣΤΙΚΩΝ)

Α - Β

Β - Ε

Ζ - Λ

Λ - Ο

Π - Τ

Τ - Χ

ΕΣΦΑΛΜΕΝΕΣ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ - ΚΑΚΟΦΩΝΙΑ
ΔΑΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ,
ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΤΑ ΕΥיΦΩ­ΝΙΚΑ ΣΥΜΦΩΝΑ «Μ», «Ν» ΠΡΟΦΕΡΟיΝΤΑΙ ΕΝΩ ΕΜΕΙΣ ΤΑ ΑΓΝΟ­ΟΥΜΕ

ΕΠΙΜΕΤΡΟ - Ο ΡΟΛΟΣ ΚΑΙ Η ΑΞΙΑ ΤΟΥ Ν ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

 

[…] Ο τρόπος εκφοράς των παρηχήσεων, καθώς και η αιτιολογία -κατά περίπτωση- της προφοράς των χρηστικότερων ελληνικών, αλλά και ενός σημαντικού αριθμού ξένων λέξεων, που χρησιμοποιούμε στη γλώσσα μας, όπως ήδη αναφέραμε, έχει γίνει στην πρώτη μας μελέτη με θέμα: Η Προφορά της Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας.

Σε αυτόν τον τόμο δίνεται απευθείας η προφορική τους απόδοση. Πιο συγκεκριμένα, στο αριστερό μέρος τής στήλης τής κάθε σελίδας καταχωρίζεται η λέξη και στο δεξί -μέσα σε αγκύλες- η προφορά της, χρησιμοποιώντας μόνο τα απαραίτητα σύμβολα αποσαφήνισης και αφήνοντας τους υπόλοιπους χαρακτήρες όπως τους συναντούμε στο γραπτό λόγο, ώστε η ανάγνωση-αναγνώρισή της να είναι πιο εύκολη· ενώ πριν από την αλφαβητική αναγραφή των λέξεων του κάθε γράμματος, γίνεται αναφορά του τρόπου σχηματισμού του.

Το Λεξικό αποτελείται από δύο μέρη: στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται ο παραπάνω πρότυπος -για τη γλώσσα μας- τρόπος αποσαφήνισης της προφοράς, που συστήσαμε το 1997 στην Αγωγή του Προφορικού Λόγου και στο δεύτερο, το οποίο περιλαμβάνει αφθονία ρηματικών τύπων -λόγω της τακτής παρουσίας των ευφωνικών συνηχήσεων- αυτός που εισηγούμαστε στο υπόμνημά μας να ισχύσει στο γραπτό λόγο, με την πλήρη αξιοποίηση του τόνου και της αποστρόφου.

Επίσης, στις τελευταίες σελίδες τού κάθε μέρους -σε ξεχωριστή ενότητα- υπάρχει Ονοματολόγιο Αγίων, Βαπτιστικών και Υποκοριστικών, με τους αντίστοιχους τρόπους αποσαφήνισης, στις οποίες μπορεί να ανατρέξει κανείς προκειμένου να ενημερωθεί για την προφορά τους, ενώ στην Αγωγή του Προφορικού Λόγου - Η Προφορά της Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας, πλούσια αναφορά στις σημαντικότερες τοπωνυμίες της χώρας μας και του υπόλοιπου κόσμου. […]

 

 

Α΄ ΜΕΡΟΣ

ΠΡΟΤΥΠΟΣ ΤΡΟΠΟΣ
ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΦΟΡΑΣ
ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Α

Α, α: Καθαρός, εμπρόσθιος (στην αντήχησή του) στοματικός ήχος· προφέρεται με σύσπαση του πίσω-μέσου τμήματος της γλώσσας προς τα κάτω και με χείλια σε σχήμα οριζόντιο-οβάλ. Η άκρη της γλώσσας αγγίζει απαλά το πίσω-κάτω μέρος των κάτω κοπτήρων.

 

αβάκιο [αβάκι-ο]

αβάν πρεμιέρ [αβάν πρεμνιέρ]

αβανγκαρντισμός [αβαŋgαρντιz̥μός]

αβανιά [αβα¬νιά]

αβάντα [αβάŋdα]

αβαντάζ [αβαŋtάζ]

αβάντζο [αβάŋτζο]

αβάντι [αβάŋtι]

αβασίλευτος [αβασίλεφτος]

αβάσκαντος [αβάσκαŋdος]

αβιογένεση [αβι-ογιένεση]

αβιομηχάνητος [αβι-ομηχάνητος]

αβοκάντο [αβοκάdο]

αβόλευτος [αβόλεφτος]

αβράβευτος [αβράβεφτος]

αβράδιαστος [αβράδγιαστος]

αγαθιάρης [αγαθχιάρης]

αγαθοποιός [αγαθοποι-ός]

αγαλήνευτος [αγαλήνεφτος]

αγαλλιάζω [αγαλλι-άζω]

αγαλματίδιο [αγαλματίδι-ο]

αγαλματοποιός [αγαλματοποι-ός]

αγάντα [αγάŋdα]

 

Β΄ ΜΕΡΟΣ

ΤΟΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΦΟΡΑΣ
ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Α

αβανγκαρντισμός [αβανγκαρντισμός]

αβάντα [αβάיντα]

αβαντάζ [αβαν’τάζ]

αβαντάροντας [αβαיντάροיντας]

αβάντζο [αβάντζο]

αβάντι [αβάν’τι]

αβάσκαντος [αβάσκαיντος]

αβγαταίνοντας [αβγαταίνοיντας]

αβιομηχάνητος [αβι’ομηχάνητος]

αβοκάντο [αβοκάντο]

αγαθοποιός [αγαθοποι’ός]

αγαλλιάζοντας [αγαλλι’άζοיντας]

αγαλματοποιός [αγαλματοποι’ός]

αγάλλονται [αγάλλοיνται]

αγανακτώντας [αγανακτώיντας]

αγάντα [αγάיντα]

αγάντζωτος [αγάντζωτος]

αγαπιούνται [αγαπιούיνται]

αγγαρεία [αיγγαρεία]

αγγαρεύοντας [αיγγαρεύοיντας]

αγγειακός [αיγγει’ακός]

αγγειοδιαστολή [αיγγει’οδι’αστολή]

αγγειοκαρδιογραφία [αיγγει’οκαρδι’ογραφία]

αγγελία [αיγγελία]

αγγελιάζομαι [αיγγελι’άζομαι]

αγγελιάζονται [αיγγελι’άζοיνται]

αγγέλιασμα [αיγγέλιασμα]

αγγελιαφόρος [αיγγελι’αφόρος]

άγγελος [άיγγελος]

αγγελτήριο [αיγγελτήρι’ο]

άγγιγμα [άיγγιγμα]

αγγίζοντας [αיγγίζοיντας]

αγγλικανισμός [αיγγλικανισμός]

αγγλικό(ς) [αיγγλικό(ς)]

αγγούρι [αיγγούρι]

αγιάζι [αγιάζι]

αγιάζοντας [αγι’άζοיντας]

αγιάζω [αγι’άζω και αγιάζω]

αγιασμός [αγιασμός]

αγιοβασιλιάτικος [αγιοβασιλιάτικος]

αγιογδύτης [αγιογδύτης]

αγιογραφία [αγι’ογραφία]

αγιόκλημα [αγιόκλημα]

αγιολόγιο [αγι’ολόγι’ο]

Ο Άρης Βαφιάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1965 και κατάγεται από θεατρική οικογένει’α.

Αριστούχος της Ανώτερης Ιδι’ωτικής Σχολής Δραματικής Τέχνης του Ωδείου Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές (ΜΑ) στην Αγωγή του Προφορικού Λόγου και της Φωνής στο Royal Central School of Speech & Drama-University of London (CSSD-1991).

Μέρος της δι’ατριβής του αποτέλεσαν οι μελέτες: «From Lungs Τo Larynx-The Anatomical & Physiological Aspects Οf Phonation», «Speech & Voice in Relation To Ancient Greek Drama» και «English With Greek Accent-A Phonetic Analysis Approach».

Mέλος της British Voice Association, ασχολείται αποκλειστικά με την έρευνα και τη διδασκαλία του Προφορικού Λόγου και της Φωνής.

Καθηγητής με πολυετή διδακτική ε'μπειρία στο χώρο των Δραματικών, Δημοσιογραφικών και Παιδαγωγικών Σχολών, τόσο στην Ελλάδα: Θεατρικό Εργαστήρι Κώστα Καζάκου (1995), Δραματικές Σχολές Σύγχρονου Θεάτρου Αθήνας (Γιώργου Κιμούλη, 1995-1997), Αθηνών (Γιώργου Θεοδοσι’άδη, 1997-2002), Ρά'μπα (2002-2003), Νέου Ελληνικού Θεάτρου (Γ. Αρμένη, 2004- 2018), Ευρωπαϊκού Εκπαιδευτικού Ομίλου-ΙΕΚ ΑΚΜΗ (Τμήματα Δημοσιογραφίας Ε'ντύπων & Ηλεκτρονικών Μέσων Επικοινωνίας, Ραδι’οφωνικών Παραγωγών, Παιδαγωγικό, Δι’ερμηνείας-Μετάφρασης) (1992-1994), όσο και στο εξωτερικό: Rose Bruford College of Speech & Drama (Κεν’τ-1990), Arts Educational Schools London (Δραματική Σχολή-1991) και Royal Central School of Speech & Drama (Παιδαγωγικό Τμήμα-1991).

Ομιλητής-Εκπαιδευτής σε σεμινάρια επιμόρφωσης που δι’οργά­­­­­νωσαν το Μega Channel (1992), η Ελληνική Εταιρεία Διοί­­­κησης Επιχειρήσεων (1994), το Παιδαγωγικό Τμήμα του Πα­νε­­πιστημίου Αθηνών για τους Καθηγητές της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (ΠΕΚ Κηφισιάς-Πειραιά, 1995-1996), Αθήνα (2005), το Εθνικό Θέατρο (Πειραματική Σκηνή-1997) και η ΣΤΑ.ΣΥ (Σταθερές Συ'γκοινωνίες Α.Ε.-2019).

Δι’ετέλεσε για αρκετά χρόνια, έως την παύση της λειτουργίας του, υπεύθυνος του Τμήματος Λογοθεραπείας στον Οργανισμό Προστασίας και Εκπαίδευσης Παιδιών με Ειδικές Ανά'γκες (ΟΠΕΠΕΑ, 1991-1998).

Προσκεκλημένος κατά καιρούς σε ραδι’οφωνικές και τηλεοπτικές εκπο'μπές (Mega Channel, EΡΑ, Flash 9.61), με συνε'ντεύ­ξεις-άρθρα σε εφημερίδες (Έθνος, Ελεύθερος Τύπος) και επιστημονικές δημοσιεύσεις  για την Προφορά  της Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter, instagram) και στo ιστολόγιο που δημιούργησε γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, έχει συ'γγράψει δύο έργα για το παραπάνω θέμα.

Εισηγητής του Τονικού Συστήματος© στο γραπτό λόγο (επιπλέον χρή­ση του ίδιου του  τόνου και της αποστρόφου για την ορθή προφορά της κοινής μας γλώσσας), καθώς και του Τονικού Αλφαβήτου© (αλλιώς Αλφάβητο Προφοράς).

Συ'γκαταλέγεται στους πρώτους δασκάλους με τεχνική και επιστημονική γνώση που έχουν ε'ντρυφήσει στην Ορθοφωνία (προγενέστερα υπήρξαν οι σπουδαίοι Δημήτρης Ρο'ντήρης και Σωκράτης Καραντινός) και είναι ίσως ο πρώτος και από τους ελάχιστους απόλυτα καταρτισμένους και ειδικευμένους στη σύγχρονη εποχή.

To έργο του «H Προφορά της Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας» (Α’ Έκδοση-1997) αποτελεί την πρώτη επισταμένη μελέτη στους κανόνες προφοράς της Κοινής Νεοελληνικής και την εξάσκησή τους, ενώ το «Λεξικό Προφοράς της Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας» (Α’ Έκδοση-2006) είναι το πρώτο ακραιφνές στο είδος του που καταπιάστηκε με τη φθο'γγο­λο­γική απόδοση των λέξεων της γλώσσας μας, όπως και ενός ιδι’αίτερα μεγάλου σώματος δανείων-α'ντιδανείων που χρησιμοποιούμε στον καθημερινό μας λόγο.

Tα συ'γγράμματά του διδάσκο'νται εδώ και πολύν καιρό στο Τμήμα Γλωσσών και Πολιτισμών της Δυτικής Ευρώπης του Πανεπιστημίου PYATIGORSK STATE (Ρωσία).

Προσκεκλημένος Ειδικός Καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Δι’απανεπιστημιακό - Δι’ατμηματικό Πρό­γραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, 2017), ιδι’ωτεύει και διδάσκει το μάθημα της Αγωγής του Προφορικού Λόγου και της Φωνής (Ορθοφωνία) και τις μεθόδους του, στην Ανώτερη Σχολή Υποκριτικής Τέχνης Βεάκη (από το 1992 έως και σήμερα).